Deze puzzelgroep speurt tussen duizenden legpuzzels naar ontbrekende stukjes van puzzelaars

Ontspannen maar geconcentreerd zitten Marijke, Wilma, Gideon, Patrick en Jeanelis vrijdagochtend aan verschillende tafels in een bijzaal van korfbalvereniging DeetosSnel in Dordrecht. Op de tafels liggen grote en kleine puzzeldozen, puzzelmatten en knutselspullen. Deadlines en targets bestaan hier niet, niemand heeft haast. Toch doen ze hier allemaal iets zinvols.

"Ja, hebbes", zegt Gideon elke paar minuten tevreden, als hij weer een puzzelstukje heeft gelegd. Hij mag zo lang over een puzzel doen als hij wil. Een tafel naast hem schrijft Wilma in grote sierletters adressen op enveloppen. In deze enveloppen worden losse stukjes opgestuurd naar puzzelaars die een puzzelstukje missen. Zes enveloppen per dag vindt Wilma genoeg en niemand vraagt haar om er meer te schrijven. Stipt 11:45 uur loopt ze even naar boven om 10 minuten op een hometrainer in een bergingsruimte trappen.

Geef Jeanelis een willekeurig stukje van een Jan van Haasteren-legpuzzel en ze weet vaak direct van welke van de honderden tekeningen het is. Ze houdt niet van puzzels leggen, maar is een meesterspeurder naar ontbrekende stukjes. Marijke voelt met haar handen of er in een gelegde puzzel een stukje mist of net verkeerd zit. Eenmaal gelegd gaan de puzzels terug in de doos.

Het werkplezier van deze mensen is altijd belangrijker dan de klanten van de Jan van Haasteren-puzzelgroep, vertelt Crista. Terwijl ze enthousiast praat, deelt ze links en rechts complimenten uit. "Goed gedaan, meid!", "O, wat ben jij toch scherp!"

Tot ze in de wereld van puzzelen stapte, pakten de verstandelijk beperkte cliënten van Crista Scherpenisse (Gemiva) als dagbesteding gedroogd fruit in. "Leuk werk, maar we werden een beetje gebruikt als goedkope arbeidskrachten."

In 2018 kwam Crista op het idee om tussen tweedehands puzzels te gaan zoeken naar stukjes voor mensen die dezelfde puzzel hebben maar een stukje missen. Een ontspannen bezigheid en cliënten kunnen zichzelf nuttig maken door anderen te helpen. "Ik dacht: je legt twee incomplete puzzels bij elkaar en je hebt weer een complete", vertelt ze. Zo eenvoudig bleek het niet.

Naast de honderden verschillende tekeningen die striptekenaar Jan van Haasteren al maakte voor puzzelgigant Jumbo, zijn er ook allerlei verschillen tussen op het oog identieke puzzels.

Van één tekening zijn tientallen puzzelversies. Sommige puzzels zijn helemaal glad, anderen zijn van ruwer karton. Ze zijn vaak met verschillende snijmallen uitgesneden. Of een puzzel ligt net een paar millimeter anders onder de snijmal in de fabriek. Dan zijn precies dezelfde stukjes alsnog niet uitwisselbaar. Een puzzelstukje van dezelfde puzzel met dezelfde snijmal op de millimeter hetzelfde uitgesneden: dat is de speld in de hooiberg.

Door de jaren heen ontwikkelde Crista voor haar cliënten een systeem van kleuren, pijltjes en codes om makkelijker te kunnen zoeken tussen die ruim 2 duizend puzzels in de kasten. Gladde puzzels zitten in witte mapjes (sneeuw is glad) en puzzels met een reliëf in gele mapjes (zand is korrelig).

Ze ontdekte ook dat je een goede voorselectie kunt maken op basis van het hoekstukje linksonder. Zit het uitsteekseltje bij je buik (blauwe sticker op de doos) of staat het rechtop (rode sticker)? Zijn ze helemaal rond of een beetje hoekig?

Wie via het contactformulier om een ontbrekend stukje vraagt, moet daarom niet alleen een foto van het gat in de puzzel opsturen, maar ook van de linkeronderkant van de puzzel. Zo kan de puzzelgroep veel sneller zien of eenzelfde versie van de puzzel mogelijk in de kast ligt.

Jeanelis bestudeert de foto’s die puzzelaars opsturen en kijkt het liefst naar de neuzen van poppetjes in een puzzel. Als er een puzzel uit dezelfde snijmal in de kast ligt, kan ze aan de neuzen goed zien of de stukjes ook op dezelfde plek zijn uitgesneden.

Ze is streng en wijst aan wat niet helemaal klopt. Deze neus zit twee millimeter dichter naar het randje van het stukje dan op de ingestuurde foto. Ze maakt een foto van het gevonden stukje en mailt terug dat de vorm naadloos past, maar een kleine afwijking heeft in de tekening. Als dat niet erg is, stuurt ze het voor 1,25 euro op, exclusief verzendkosten.

De meeste puzzels die worden gedoneerd zijn incompleet en gaan in de kast om er later stukjes uit te halen voor de klanten. Complete puzzels worden verkocht. Patrick breekt ze met twee handen weer op en giet de losse stukjes in een plastic zak.

Marijke en vrijwilligster Elja hebben de puzzel dan al gecontroleerd en een certificaat geschreven met de controledatum en de namen van de twee controleurs. De puzzel gaat via de handen van Patrick terug in de doos, die wordt door Marijke in plastic verpakt, inclusief het certificaat en een prijssticker. 9 euro, gegarandeerd compleet.

In dit zaaltje is het niet belangrijk wie het beste of snelste kan puzzelen of wie de meeste stukjes op een dag kan vinden voor klanten. "Ik wil dat ze allemaal rond 16:00 uur voldaan en trots op zichzelf de bus instappen en zin hebben in de volgende dag." Voor iedereen in de groep is wel een belangrijke taak weggelegd. 'Een cliënt in een rolstoel die er tien minuten over doet om met trillende handen een envelop in de brievenbus te krijgen, is onmisbaar geweest. Zonder die handeling komt het ontbrekende puzzelstukje niet bij de puzzelaar terecht", legt Crista uit.

Er kloppen nogal wat puzzelaars aan bij de puzzelgroep. In coronatijd soms wel honderd per dag. Er liggen nog 3 duizend verzoekjes te wachten. Die gezochte stukjes liggen hier nu nog niet in de kast.

Wie een puzzel doneert, krijgt een bedankje. Een kurken onderzetter met het logo van de puzzelgroep erop. Dat verzorgt Jeanelis met een graveerpen als ze even niet naar vermiste stukjes speurt. Het verbrande kurk walmt een beetje, maar dat is geen probleem. "Ik vind het eigenlijk wel lekker ruiken."

Crista bewijst met haar puzzelgroep dat er – hoe klein de taak ook – altijd voor iedereen iets zinnigs te doen is en dat je anderen kunt helpen zonder hun wensen boven je eigen werkgeluk te stellen. De puzzelgroep is, net als puzzelen zelf, ook een les in geduld voor iedereen die in de huidige 24-uurseconomie verwacht altijd alles de volgende dag te krijgen. Wacht maar heel even op je ontbrekende stukje, na het weekend schrijft Wilma weer zes enveloppen. Het moet voor haar ook leuk blijven.