Wachttijden voor rijexamens kunnen oplopen tot 5 maanden, wat is er aan de hand?

Elise Polak (20) uit Poortugaal doet komende november voor de derde keer haar rijexamen. Zij lest voornamelijk in Spijkenisse. Nadat ze de eerste keer zakte, moest ze een maand wachten op een herexamen. Toen ze ook de tweede keer niet slaagde, duurde het nog langer tot de derde keer: de wachttijd was vijf maanden. "Ik vind het heel frustrerend", vertelt Elise. "Je wilt ervan af zijn. Dan is het vervelend om er zo lang op te moeten wachten."

Het Centraal Bureau Rijvaardigheden (CBR) hanteert een norm van maximaal zeven weken totdat een leerling praktijkexamen kan doen. Maar daar is tot nu toe op veel plaatsen, waaronder in de regio Rijnmond, weinig van terug te zien: wachttijden lopen op tot bijna twintig weken. "Het is nog een na-effect van corona", vertelt Wessel Agterhof van het CBR. "Driehonderdduizend examens gingen plotseling niet meer door en die moeten allemaal één voor één worden ingehaald. Dat kost tijd", legt hij uit.

Toen Elise een jaar geleden in oktober begon, had ze een duidelijk doel voor ogen: haar rijbewijs halen vóór oktober 2023. "Dan ga ik op vakantie naar Denemarken. Het had me heel leuk geleken om dan ook af en toe achter het stuur te zitten", vertelt ze. Dat zit er nu niet meer in. "Tussentijds keek mijn rij-instructeur vaak of er eerder plek was dan pas in november, maar helaas."

Zenuwachtig is Elise nu net als bij haar vorige examens ook weer. "De druk wordt groter als je weet dat de wachttijden zo lang zijn", zegt ze. "Want als je zakt, kost het niet alleen veel extra geld, maar ook tijd." Ook over haar theorie-examen worden de zorgen groter. Als je daarvoor slaagt, is het resultaat anderhalf jaar geldig. "Het mag nu allemaal niet te lang meer duren, anders moet ik mijn theorie-examen ook opnieuw doen." Tijdens de coronacrisis zag ze dit al bij haar zus gebeuren.

"Als ik nu een examen inplan, is er pas eind januari plek", verzucht rij-instructeur Peter Kampschuur van de Vlaardingse autorijschool Kampschuur. Hij plant de rijexamens van zijn leerlingen al na de eerste paar lessen in. Rij-instructeur Jelle Kort van Autorijschool Jelle uit Pernis doet hetzelfde. "Ideaal is het zeker niet", zegt hij, "maar anders komen leerlingen uiteindelijk in de knel."

Naast reguliere praktijkexamens plant Jelle Kort ook examens in voor mensen met een visuele, lichamelijke of cognitieve beperking, zogeheten AA-examens. "Voor hen is er zelfs pas plek in februari", zegt hij met enige ergernis. "Ook doordat deze groep te maken heeft met een afwijkende gezondheidsverklaring waarnaar gekeken moet worden."

De situatie zorgt regelmatig voor boze ouders van leerlingen die willen afrijden, merkt René Badloe, eigenaar van de Rotterdamse rijschool HERS. "Maar we hebben nu eenmaal te maken met overmacht", zegt Badloe. "We kunnen niet meer doen dan praktijkexamens zo snel mogelijk inplannen."

Door de lange wachttijden dreigt het niveau van leerlingen omlaag te gaan, stelt Kort. "Als een leerling bij de eerste keer zakt voor het praktijkexamen, duurt het maanden tot het herexamen kan worden gedaan”, vertelt hij. Sommige leerlingen besluiten dan om een aantal weken of maanden niet te lessen. Kort voor het examen worden er dan weer wat lessen ingepland. “Je merkt dat sommige leerlingen dan echt weer moeten inkomen. Het is dan de vraag of zij de tweede keer wel slagen.”

Elise is één van de leerlingen die koos voor een pauze. "Ik vond het te gek worden", zegt ze. Ze besloot anderhalve maand te stoppen en is nu sinds een paar weken weer begonnen met rijlessen. "Het kost natuurlijk veel geld. Ik moet het allemaal zelf betalen, terwijl ik ook nog maar student ben." In plaats van twee keer per week, lest ze nu één keer per week. "Ook omdat ik het idee heb dat ik inmiddels wel genoeg heb geleerd. Maar ja, je moet het toch bijhouden natuurlijk."

Volgens Agterhof van het CBR vragen de lange wachttijden, die hij ongewenst noemt, om een nieuwe werkwijze. Wat het CBR doet om de wachttijd omlaag te brengen? "Wij zetten meer examinatoren in", begint Agterhof. "Examinatoren maken nu overuren."

Ook wordt sinds begin deze maand gekeken naar slagingspercentages bij het reserveren van extra examenplekken op zaterdagen. Alleen rijscholen met een slagingspercentage van minimaal dertig procent komen daarvoor in aanmerking. "Dat maakt de kans groter dat examinatoren leerlingen kunnen laten slagen. En dat maakt de wachtrij dan weer korter", licht Agterhof toe.

Volgens Agterhof kan het goed inschatten van leerlingen ook een positieve werking hebben op de wachttijd. "Het slagingspercentage in Rotterdam is het laagst van heel Nederland", vertelt hij. "Rijscholen moeten ervoor zorgen dat hun leerlingen pas praktijkexamen doen, zodra ze daarvoor op het juiste niveau zitten." Als dat niet het geval is, adviseert hij rijscholen om examenplekken te ruilen of te verplaatsen. "Hoe sneller mensen slagen, des te beter de lange wachtrij kan worden weggewerkt."

“Ik adviseer leerlingen die bij mij beginnen tegenwoordig ook om het theorie-examen nog even uit te stellen”, vertelt rij-instructeur Kampschuur. Daarmee hoopt hij vervallen theorie-examens te voorkomen. Agterhof adviseert dit ook namens het CBR. "Wij raden leerlingen bijvoorbeeld af om hun theorie-examen al te halen voordat zij hun eerste rijles hebben."

Achteraf is dat ook iets dat Elise anders zou hebben gedaan. "Ik zou echt wel langer hebben gewacht met mijn theorie-examen doen. Zeker weten."

Op de vraag wanneer de wachttijden weer zijn als vanouds, kan Agterhof geen eenduidig antwoord geven. "Het is bijvoorbeeld ook lastig in te schatten door de bevolkingsgroei", legt hij uit. Daarnaast verschillen de verwachtingen per regio. "Buiten de Randstad gaat het langzaam maar zeker al de goede kant op."

Agterhof hoopt in ieder geval in de loop van volgend jaar al een flink verschil te zien. "Ik hoop dat de wachttijd overal dan wel weer in de buurt komt van de norm, dus dat het dan wel onder de tien weken zit."