ARCHIEF RIJNMOND 5 aug 2018 - Patronen

Bij een kop thee raakten we in gesprek, en via allerlei andere onderwerpen kwamen we te praten over autisme. Dat bleek bij haar in de familie te zitten. Een dochter had het in vrij overheersende mate, haar overleden vader had het misschien ook wel een beetje gehad, en verderop in de familiestamboom kon ze een paar autisten aanwijzen die in volle bloei stonden.

Autisme heb je in allerlei soorten en maten. Het spectrum is vrij breed. Aan mij zelf kleeft het bijvoorbeeld in een mate die voor anderen niet direct herkenbaar is. Ik zeg nog wel eens: ‘Je merkt het pas aan me als je met me bent getrouwd, en dan is het te laat.’

Vorig jaar heb ik wat onderzoekjes laten doen bij een instelling, waardoor ik sommige dingen bij mezelf en anderen wat sneller ben gaan herkennen.
Zo ook bij deze mevrouw.

Ik vroeg haar iets eenvoudigs over haar dochter.

En toen begon mijn thee-mevrouw aan een relaas van zo ongeveer biografische proporties. Ze begon bij de geboorte van haar dochter, en kwam na allerlei verwikkelingen pas minuten later toe aan het beantwoorden van mijn vraag.

Ergens van binnen hoorde ik een belletje rinkelen.
Deze vrouw vertelde zoals ik ook zou kunnen vertellen.
Weet ik dankzij die onderzoekjes.

Je krijgt een vrij eenvoudige, directe vraag, en die beantwoord je met een enorm verhaal, in een poging de hele kontekst weer te geven waaraan het uiteindelijke antwoord zijn betekenis ontleent.
Een omhaal van woorden die grenst aan ‘fiepen’. Het eindeloos doorpraten over jouw persoonlijke preoccupaties, zonder je af te vragen in hoeverre het allemaal nog interessant is voor je gesprekpartner.

Het uitputtende verhaal van deze mevrouw interesseerde me heus wel, maar haar maníer van vertellen zei me net zoveel.
Ik dacht meteen: zou zij zélf ook iets van het autisme-gen in zich dragen?
Ik confronteerde haar er zo vriendelijk mogelijk mee.

Ze begreep wat ik bedoelde.
En ze moest het wel een beetje beamen, ja.
Ze had het zelf ook wel eens gedacht.

Wat ergens aanvoelde als een klein succesje voor de amateur-psycholoog die ik ben.

Ik had een patroon herkend.

Zou het zó werken bij klinisch-psychologen, en psychiaters?
En trouwens ook bij antropologen en bij ethologen, onderzoekers van diergedrag?
Dat je sommige eigenschappen in mensen - of dieren - sneller herkent dan leken omdat je ervaring hebt met bepaalde patronen?

Ik neem het aan ja.
Hoe meer je weet, hoe meer je ziet.

Het doet me denken aan de eerste keer dat ik in het natuurgebied De Pantanal was, in Brazilië. Met een paar man in de laadbak van een jeep, een gids erbij, een chauffeur en karren maar.
Op zeker moment klopte de chauffeur op zijn dak, wees vooruit, en zei: ‘Apen.’

Wij toeristen begrepen niet waar hij het over had.
We reden door een enorme vlakte met rommelige, overwegend lage begroeiing met hier en daar een watertje, en hij zag apen.
Waar dan?

Pas een tijd later, toen we dichterbij een bosje hoge bomen waren gekomen, zagen wij het ook. Als je heel goed keek, zag je in die bomen inderdaad donkere vlekken die een beetje bewogen. Dat waren de apen die onze man al van verre had gezien.

De chauffeur wíst natuurlijk waar hij op moest letten.
En daardoor zág hij het ook.

In zekere zin galmen zijn woorden meer dan vijfentwintig jaar later nog na in mijn hoofd.

Misschien moet ik dat de volgende keer ook wel in gedachten tegen mezelf zeggen wanneer de psycholoog of de, nou ja, ‘antropoloog van Mars’ in mij wakker wordt.
Apen!

Of ben ik u al kwijt met mijn persoonlijke preoccupaties?

SPEELLIJST

DE TUNE
1. Ik mis je – John Verkrost

2. Het is een wonder dat u leeft – Blind Vertrouwen

NACHT VAN DE KAAP
3. Hema – De Tunes
4. Het verlangen naar jou – Kim Hoorweg
5. Because the night – Simone Roerade
6. Enorm grote tieten – Mike Boddé

7. Vanavond of vannacht – The Kik

BLIND VERTROUWEN
8. Families zijn gek - Blind vertrouwen
9. On the road again - Blind vertrouwen
10. Verlangen naar de top - Blind vertrouwen

AANKONDIGINGEN
11. Americanas – Metropole Orchestra Big Band