Geen nieuwe plannen in Troonrede, wel goed nieuws voor armen en ouderen

Het kabinet Rutte-IV viel vlak voor de zomer en er komen nieuwe verkiezingen. De verwachting was daarom vooraf dat er weinig nieuwe voornemens, plannen en ander beleid gepresenteerd zouden worden. Dat wordt allemaal overgelaten aan het nieuwe kabinet. De Troonrede - de tiende van de bebrilde koning - en de Miljoenennota waren zoals dat heet 'beleidsarm'.

Op eentje na, die vooraf ook is uitgelekt. Er wordt twee miljard euro extra uitgetrokken voor armoedebestrijding, zo zei de koning in de Troonrede.

Het grootste deel van dat bedrag gaat naar een verhoging van het kindgebonden budget (voor het eerste kind met maximaal 750 euro per jaar en voor de volgende kinderen met andere bedragen). Verder stijgt de huurtoeslag met maximaal 416 euro per jaar en gaat de arbeidskorting in de inkomstenbelasting met 115 euro omhoog.

Het Tijdelijk Noodfonds Energie wordt deze winter weer opengesteld. Tot en met maart kunnen mensen die hun energierekening niet kunnen betalen er een beroep op doen.

"Het is goed dat die 2 miljard er komt", zegt de Rotterdamse wethouder Maarten Struijvenberg van Financiën. "Op het moment dat het nodig is, moet je dit soort maatregelen nemen, maar we moeten ook kijken wat de structurele oplossing wordt om dit soort problemen te voorkomen."

Door alle maatregelen moet het percentage Nederlanders dat in armoede leeft ongeveer gelijk blijven (nu bijna 5 procent) en niet stijgen naar 5,7 procent (bijna 1 miljoen), zoals het Centraal Planbureau vorige maand nog verwachtte. In de Kamer noemde Kaag een stijging 'onaanvaardbaar'.

De maatregelen worden voor een deel betaald door financiële meevallers, maar ook onder meer door het verhogen van de belastingen op alcohol en tabak en door de hoogste inkomens eerder in het hoogste tarief voor de inkomensbelasting te laten vallen (49,5 procent).

Twee bezuinigingen in de ouderenzorg van totaal 225 miljoen euro gaan niet door: een plan om te besparen door zorgaanbieders en zorgkantoren meerjarige afspraken te laten maken wordt geschrapt en de verplichte norm van twee verzorgenden op acht bewoners in verpleeghuizen blijft in stand, versoepeling van die norm gaat niet door.

Het kabinet verwacht dat de premie voor de basisverzekering tegen zorgkosten volgend jaar ongeveer 12 euro per maand omhoog gaat. De zorgpremie wordt daarmee gemiddeld 149 euro. De verzekeraars stellen de uiteindelijke premies later dit jaar vast.

De koning sprak in de troonrede ook over het vertrouwen in de overheid, dat niet hoog is.

"De publieke dienstverlening is de plek waar mensen de overheid vaak voor het eerst tegenkomen. Daar, bij het overheidsloket, moet vertrouwen ontstaan. Daarom is het cruciaal om uitvoeringsorganisaties eerder te betrekken bij het maken van nieuw beleid, ruimte te geven aan de professionals in de uitvoering, en meer oog te hebben voor de uitvoerbaarheid en gevolgen van wet- en regelgeving", sprak Willem-Alexander in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag.

"Een uitvoerbaarheidstoets doen voor je plannen is terecht", reageert wethouder Stuijvenberg. "In veel gevallen zijn gemeenten betrokken bij de uitvoering van Rijksbeleid en ik denk dat we daar nog wel een slag te slaan hebben. Het gaat niet alleen over de letters van het beleid, maar ook over de cijfers, de munten die ermee gemoeid zijn."

De wethouder doelt op de bezuinigingen die het Rijk doorvoert op het gemeentefonds, de belangrijkste inkomstenbron van de gemeenten in Nederland. Jaarlijks stort het Rijk minder in die pot, oplopend tot bijna een miljard in 2025 en 3 miljard in 2026. Vanaf dat jaar krijgt Rotterdam jaarlijks bijna 170 miljoen euro minder, dan dat kan leiden tot 'lastige bezuinigingskeuzes die je niet wilt maken', zo zei Struijvenberg in aanloop naar Prinsjesdag.

Struijvenberg hoopte dat het demissionaire kabinet die omstreden bezuiniging zou terugdraaien, maar noch de koning noch minister Kaag heeft er deze Prinsjesdag iets over gezegd. De gemeenten zullen daarom proberen zaken te doen met het nieuwe kabinet.

Veel politieke partijen en overheidsinstellingen zijn - wijs geworden door de schade en schande van de toeslagenaffaire - het erover eens: het vertrouwen van de burger in de overheid kan alleen maar groeien als die burger als mens wordt gezien en niet wordt behandeld als een nummer en een potentiële fraudeur. Overheidsbeleid is er voor de burger en niet tegen hem.

Struijvenberg: "We moeten met de andere overheden de goede dingen doen, de goede dingen uitdragen. We moeten uitleggen waarom we bepaalde besluiten nemen en hoe bepaalde zaken in elkaar steken. We moeten eerlijk zijn, en dat is volgens mij het begin van het herstel van vertrouwen in de overheid."

De Tweede Kamer debatteert morgen en overmorgen over de begroting tijdens de zogeheten Algemene Beschouwingen. Er zijn al diverse plannen om de begroting aan te passen.

Er komt onder meer een voorstel om de verhoging van de accijns op benzine per 1 januari aanstaande te schrappen. Er staat voor die datum een accijnsverhoging tot 21 cent per liter benzine en diesel op de rol. Een ruime meerderheid van de Tweede Kamer wil die verhoging terugdraaien.