Het laatst applaus voor Desmond kwam van zijn kinderen

Tot 2006 wist ik wel iets van de geschiedenis van het Rotterdamse accordeongezelschap The Willards, maar iemand ervan traceren was me nooit gelukt. Oudere accordeonisten uit Rotterdam spraken vol lof over The Willards, ik had er een paar 78-toerenplaten van, en in de familie van mijn toenmalige schoonmoeder ging het weleens over Jack, Conny en Desmond Willard. Ze waren familie.

En toen kwam ik erachter dat Desmond in 2005 zijn hele archief van plakboeken, krantenknipsels, programmaboekjes en grammofoonplaten had geschonken aan het Theater Instituut Nederland. Waar ze zijn contactgegevens hadden. Hij bleek vlak bij Blackpool te wonen, in Engeland, met zijn Britse vrouw Marion. Kort nadat ik dat te weten was gekomen ben ik bij hen langsgegaan.

Desmond bleek een zeldzaam aardige en enthousiaste man te zijn die hier en daar een beetje moest zoeken naar het juiste woord in het Nederlands. Wat je kunt krijgen als je al een hele tijd uit Nederland weg bent.

Hoe zit het ook weer met de geschiedenis van The Willards? Jack Willard - eigenlijk: Jacques van den Berg - begon in 1926 samen met Joop Prantl een accordeonduo genaamd The Two Willards. In 1927 kwam Harry van der Velde in de plaats van Joop en in 1933 werden The Willards een trio met de komst van Nicky Noble. Dat trio - The Three Willards - vierde tot 1939 successen in variété-theaters door heel Europa. Toen viel het uit elkaar door ziekte van Nicky en mobilisatie van Harry.

Vanaf 1941 is Jack gaan optreden met zijn eveneens accordeon spelende kinderen: dochter Conny en zijn toen nog maar vierjarige zoontje Desmond. En dat onder de naam The 2 1/4 Willards. Met de kleine Desmond als het ‘kwart’. In de oorlog kwam het gezin in de problemen doordat Jack een paar keer informatie aan het verzet had doorgespeeld, maar met veel bluf en geluk is het hele gezin ontkomen aan vervolging door de bezetter.

De bevrijding werd gevierd in Groningen. In het gezelschap van onder anderen Harry van der Velde, die zich weer kortstondig bij de act voegde waardoor nu op het podium stonden: The 3 1/4 Willards.

Onder meer doordat zo’n relatief groot gezelschap nauwelijks rendabel is haakte Harry af. Hij begon samen met mede-Rotterdammers Piet van Gorp en Piet Koopmans een accordeontrio dat enorm veel succes zou hebben: The Three Jacksons. Nicky Noble was inmiddels een muzikale act begonnen samen met zijn vrouw: Willy & Nicky Noble. Jack, Conny en Desmond gingen gedrieën verder.

Desmond over die naoorlogse periode: “Eerst hebben we voor de Engelse troepen gewerkt, maar die hadden praktisch geen geld. Bij hen konden we alleen maar werken voor voedsel. We mochten wel zoveel voedsel mee naar huis nemen als we konden dragen, maar de Amerikanen konden écht betalen. Van hen kregen we per persoon 25 dollar per week.”

“Amerikaanse troepen in Duitsland zochten ook varietéartiesten voor de clubs die ze overal stichtten en voor de theatertjes die ze opbouwden. We hebben van 1945 tot zoiets van 1956 hoofdzakelijk voor de Amerikanen gewerkt. Met tussendoor shows in Scandinavië, in België, in Frankrijk en Italië.” De shows van The Willards bestonden uit accordeonmuziek en allerlei fratsen van Desmond, die jongleerde en behalve accordeon ook klarinet, saxofoon en harmonetta speelde, een soort mondharmonica met accordeonknoppen.

In 1958 stond de familieversie van The Three Willards zo’n vijf maanden in een theater in Blackpool in Engeland. Desmond, gewend aan een reizend bestaan: “Nog nooit waren we zo lang in één plaats.” En het was meteen raak. Zowel Conny als Desmond vond een partner, een Britse partner. Voor Conny luidde dat het einde in van haar podiumbestaan. Begin 1959 hield ze ermee op. Ze werd opgevolgd door de geliefde van Desmond, danseres Marion Whittaker, die in recordtijd de beginselen van het accordeonspel kreeg bijgebracht en in 1961 met ‘Dezzie’ trouwde.

Dat het in de jaren zestig toch afliep voor deze laatste incarnatie van The Willards had meerdere oorzaken. Met de opkomst van de beatmuziek werd het aloude variété - met goochelaars, jongleurs en muzikale acts - ineens hopeloos achterhaald. Het accordeon legde het ook af tegen de gitaar. Het eeuwige reizen ging Jack opbreken. En hij werd ziek. In 1965 overleed hij, thuis aan de Schiedamseweg in Rotterdam.

Toen ik Desmond in 2006 opzocht was hij 69, en met pensioen van de baan die hij ná The Willards was begonnen. Een baan als vertegenwoordiger. Eerst in meubels, toen computers en op het laatst in bedrijfsverlichting. “Toen ik in Engeland kwam, kon ik gelijk een baan krijgen in de internationale verkoop, omdat ik verschillende talen spreek. Vanaf dat moment ben ik de hele wereld gaan bereizen, eerst als verkoper, naderhand als sales manager. Voor het laatste bedrijf waarvoor ik heb gewerkt, ben ik in 36 landen geweest. Op alle continenten.”

Desmond maakte bij mijn bezoek niet de indruk dat zijn ‘identiteit’ was blijven kleven aan zijn vroegere bestaan als artiest, wat ik bij andere mensen uit het oude variété wel vaak heb gemerkt. Zijn vertegenwoordigerschap had ie ook met veel plezier gedaan. Hij leek behept met een tevreden natuur. Enorm hartelijk en enthousiast.

Ik geloof ook dat ik er bij deze gelegenheid pas achter kwam dat Desmond Willard echt Desmond Willard heette. Dat wil zeggen: Desmond Willard van den Berg. Zijn ouders hadden hem dat ‘Willard’ gewoon als tweede voornaam meegegeven. Dat kwam mooi uit toen hij zich in Engeland vestigde, zou je denken. Maar nee.

Desmond: “Toen ik in de jaren zestig naar Engeland verhuisde, was mijn naam Des Willard. Dat had ik ook op mijn visitekaartje staan. Maar: dat is hier een heel gewone naam, Willard. Kijk maar in het telefoonboek. Er zijn dozijnen die zo heten. En toen zei iemand in Schotland me: ‘Als je naar Schotland moet, moet je niet Willard heten, want dat is te Engels. Dan wil geen mens met je spreken.’ Dus ik zei: ‘Mijn eigenlijke achternaam is Van den Berg.’ Ja, dát was de naam die ik moest gebruiken! Vanaf dat moment heette ik Vandenberg. Dat was veel interessanter, ook toen ik naar Noord- en Zuid-Amerika ging.”

Tijdens ons gesprek in Blackpool, en later bij een bezoek aan zijn geboortehuis in Rotterdam, hebben we het over van alles en nog wat gehad. Ik heb Desmond onder meer gevraagd waar hij zich thuis voelde. Voelde hij zich nog een Rotterdammer? “Daar heb ik nooit zo over gedacht. Ik heb 2 jaar in Australië gezeten, een tijdje in de buurt van Londen, een beetje hier, een beetje daar, we zijn dertien keer verhuisd tijdens 45 jaar huwelijk. We hebben nog nooit zo lang op één plaats gewoond als nu bij Blackpool. Maar Engelsman ben ik niet. Ik zou zeggen dat ik Europeaan ben, net als mijn vader.”

En misschien wel het mooiste openbare applaus van zijn hele carrière kreeg Desmond postuum. Van zijn kinderen. Van Debbie, Jackie en Russell, die bij zijn overlijden van 19 augustus jongstleden aanwezig waren en die naderhand op Facebook vol trots lieten weten dat hun stervende vader zijn lot op een waardige manier had geaccepteerd, vol dankbaarheid voor het leven dat hij had mogen leiden. Ze roemden hem om zijn karakter, zijn levenskunst en om het licht dat hij verspreidde.