Geen geluidjes, geen getrompetter: olifantenfamilie neemt in stilte afscheid van 'oma' Irma

In haar vier decennia in de Rotterdamse dierentuin is Irma van groot belang geweest voor zowel Blijdorp als de diersoort in z'n geheel, weet verzorger en teamleider olifanten Jos Hartog. "Irma was een hele bijzondere, zorgzame, vriendelijke en lieve olifant. Ze heeft zes jongen, veertien kleinkinderen en vier achterkleinkinderen gekregen."

Hoewel Irma zelf al jaren geen kinderen kreeg, speelde ze in haar rol als matriarch van de kudde nog een belangrijke rol bij het verzorgen van de andere olifanten. "Als er kalveren geboren werden, ving zij de jonge moeders op. Ze hielp bij de opvoeding, bij de geboortes. Ze had een soort omarol."

Dat de geliefde olifant nu haar laatste adem heeft uitgeblazen, komt dan ook hard aan bij zowel de kudde als de verzorgers. Maar die reageren wel allemaal op hun eigen manier, zegt Hartog.

"Voor de kudde is het heel vervelend en verdrietig", legt Hartog uit. "We hebben haar kadaver laten liggen en de olifanten hebben daar de hele avond bij gestaan. Dat was heel mooi: ze hebben op hun manier afscheid kunnen nemen van Irma."

Wat volgens Hartog opviel, was hoe 'ijzig stil' het rouwproces van de olifanten verliep. "Er waren geen geluidjes, geen gerommel, geen getrompetter. Met name de jonge olifantjes vonden het heel bijzonder. Die hebben een hele tijd aan haar gesnuffeld. Dan krijg je wel een brok in je keel als je dat ziet."

Ook de verzorgers van Irma hebben het zwaar met het verlies. Misschien nog wel zwaarder dan de kudde zelf. "Zij zijn natuurlijk dieren. Ze gaan ook weer over op de orde van de dag. Maar voor de verzorgers is het natuurlijk ook enorm verdrietig. Het heeft echt wel een impact gehad."

Dat de verzorgers zo'n band hadden met Irma, is niet vreemd. Olifantenverzorger is immers geen parttime baan, maar een fulltime job waarbij je acht uur per dag omringt bent door een kudde intelligente dikhuiden. "En als je een olifant vaker ziet dan je familieleden, doet dat wel wat met je", weet Hartog maar al te goed.

Het besluit om Irma te euthanaseren werd niet zomaar gemaakt. Daar ging een lang proces van aftakeling aan vooraf. "Het was een ontzettend moeilijke keuze", vertelt Hartog. "De laatste tijd merkte je echt dat Irma steeds ouder werd. Ze nam steeds meer afstand van haar rol als matriarch, en andere olifanten probeerden dat over te nemen."

Irma kampte al geruime tijd met artrose en pijnlijke, deels afgebroken kiezen. Daardoor at ze minder en viel ze ook flink af. "De laatste maanden is dat heel snel gegaan, totdat wij op een punt kwamen om te zeggen: 'Dit kan zo niet langer'. Dat is de reden dat we ervoor hebben gekozen haar in te laten slapen."

Het besluit viel vorige week, en werd gezamenlijk genomen door de olifantenverzorgers van Blijdorp en een team van dierenartsen. "Het is ook heel belangrijk dat je die keuze met elkaar maakt", legt Hartog uit.

Op maandagochtend heeft Blijdorp Irma na 40 jaar voorgoed vaarwel gezegd. Haar stoffelijk overschot is met een vrachtwagen naar de medische faculteit van de Universiteit Utrecht gebracht voor een sectie. "Wat er daarna met haar gebeurt, moeten we nog even uitzoeken." Naar alle waarschijnlijkheid wordt het stoffelijk overschot van Irma in de toekomst gebruikt voor 'educatieve doeleinden'.