nieuws

Rotterdams scheepmodel staat symbool voor strijd tussen admiraliteiten

Een scheepsmodel van de Rotterdamse scheepsbouwmeester Paulus van Zwijndregt is een belangrijk item in de maritieme collectie van het Rijksmuseum in Amsterdam. Het is een gedetailleerd constructiemodel in drie lagen, gemaakt in 1738.
In de 18e eeuw is Nederland een republiek met verschillende leiders. "Dat zie je ook terug in de landsverdediging op zee", vertelt Jeroen ter Brugge van het Rijksmuseum. "We hadden niet één marine, maar eigenlijk een heleboel marinetjes. We hadden Admiraliteiten die in de grote steden aan het water gelegen waren."

Rivaliteit

De Rotterdamse admiraliteit is één van de machtige maar die van Amsterdam is de machtigste. "Je voelt al aan, niet alleen tussen Rotterdam en Amsterdam, maar ook tussen Amsterdam en de anderen was het wel eens hommeles", aldus Ter Brugge.
Paulus van Zwijndregt is scheepsbouwmeester van de Rotterdamse admiraliteit. De scheepsbouwmeester gaat over het ontwerp van de oorlogsschepen. Elke admiraliteit heeft z'n eigen werf waar de schepen worden gebouwd.

Werf

De plek van de werf van de Rotterdamse admiraliteit is in de stad van nu te herkennen in de straatnaam 's Landswerf. Rond die plek is in de 18e eeuw een enorm bedrijf gevestigd. "De stad was toen veel kleiner dus het grote marineterrein had een enorme impact. Maar het bood ook veel werk aan Rotterdammers in die periode."
Het model van de Rotterdamse scheepsbouwmeester dat in het Rijksmuseum te zien is, is een heel bijzonder model. Het is in drie delen opgedeeld, daardoor krijg je een goed inkijkje in het interieur. Ter Brugge: "Een opengewerkt model in plakken, dat zien we heel weinig."

Vernieuwing

Dit model is het centrepiece in de strijd tussen de admiraliteiten van Rotterdam en Amsterdam. Vanuit de vice-admiraals kapiteins is er een roep om vernieuwing in de scheepsbouw. Zij kijken naar de Engelse schepen. "Ze geven een beetje af op de admiraliteitswerven, die zouden te veel achterblijven. Dat was tegen het zere been van de Rotterdamse scheepsbouwmeester want die was wel degelijk met innovatie bezig."
De Amsterdamse admiraliteit haalt Engelse scheepsbouwmeesters binnen die voor vernieuwing moeten zorgen. Dat levert scheve ogen en strijd.
Dit model van Pauls van Zwijndregt is het antwoord op die Engelse Amsterdammers
Jeroen ter Brugge
In het model zijn allerlei innovaties te zien. Wrang is wel dat Van Zwijndregt een goed scheepsmodel nodig heeft om zijn meerderen te overtuigen. "Die manier van werken, het overtuigen door niet alleen tekeningen maar met een model, gebeurde in Nederland nauwelijks maar wel in met name Engeland."

Engeland


En dus moet Van Zwijndregt voor het laten bouwen van zijn model naar de modelbouwers in Engeland. Zij maken het model op basis van de tekeningen van de Rotterdamse scheepsbouwmeester.
Er is nooit een schip gebouwd naar dit model. "Het gebeurt maar weinig dat je scheepmodellen kunt koppelen aan een schip dat echt gevaren heeft", zegt Ter Brugge. "Het zijn vaak voorbeelden. In dit geval was het een theoretisch model dat als voorbeeld moest dienen voor een hele serie schepen die op de werf gebouwd moest worden".

Gelijk

Allerlei innovaties van Van Zwijndregt zijn terug te vinden in de schepen die later gebouwd zijn. Heeft de Rotterdamse scheepsbouwmeester dan zijn gelijk gehaald? "Eigenlijk is het ongelijke uitslag geworden. Na veel getouwtrek heeft de stadhouder het gelijk gegeven aan de Engelse Amsterdammers. Hun lijn moest modaal zijn voor alle admiraliteiten.
Maar in de praktijk trokken de admiraliteiten zich daar niks van aan, die gingen op hun eigen manier verder. Pas in de Franse tijd, als er echt een sterk centraal gezag komt, zie je dat er één lijn wordt getrokken en eenvormigheid in die vloot gaat komen", vertelt Ter Brugge.
Het scheepsmodel van Van Zwijndregt is één van de hoogtepunten in de collectie van het Rijksmuseum. Ter Brugge: "Dat komt omdat het zo'n belangrijke symboolwaarde heeft in de ontwikkeling van de scheepsbouw maar ook door z'n uitvoering. Het is een heel fraai gebouwd model. Bijzonder is de gelaagdheid, zo hebben we het ook opgesteld dus je kan goed naar binnen kijken."

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl