Inzendingen regioarchieven maken kans op titel Stuk van het Jaar

Voor de verkiezing sturen archieven uit het hele land stukken uit hun collectie in. De verkiezing Stuk van het Jaar wordt in oktober gehouden, de Maand van de Geschiedenis. Het thema dit jaar is ‘opstand’. “Het is vooral belangrijk voor het archiefwezen om aan de mensen te laten zien wat voor bijzondere schatten we hebben”, legt archivaris Harm Jan Luth van het Stadsarchief Vlaardingen uit.

Via de website Stuk van het Jaar kan er tot 24 oktober gestemd worden op de 44 inzendingen. De winnaar wordt eind oktober bekend gemaakt. Uit het Rijnmondgebied doet naast het Stadsarchief Rotterdam en het Stadsarchief Vlaardingen, ook het Regionaal Archief Dordrecht mee.

Kleine en grote verhalen worden door de archiefstukken tot leven gebracht. Het thema ‘opstand’ heeft verschillende lagen. Van massale demonstraties tot stil protest, van eeuwenoude papieren tot redelijke recente tekeningen.

De albumhoes die door het Stadsarchief Rotterdam is ingezonden, komt uit 1972. Het gaat om de hoes van de LP ‘Stem op mij’ van ’t Asoosjale Orkest. René Spork van het Stadsarchief Rotterdam: “In Rotterdam hadden we in de jaren 70 onze eigen Tegenpartij, ’t Asoosjale Orkest. Dat was zij tegen wij en dat kun je horen in liedjes als Stem op mij, We zijn zo lui als de pest en De WW.”

De tekening op de hoes is gemaakt door Ton Ravesloot. Een cartooneske verbeelding van ’t Asoosjale Orkest met de liedjes geschreven op een peperbus. De protestliedjes van het Orkest sluiten aan bij het thema ‘opstand’.

Het Stadsarchief Vlaardingen heeft gekozen voor een stuk dat normaal gesproken niet in archieven wordt opgenomen: een ‘aangiftebiljet voor den hoofdelijke omslag’ uit 1921. Hoofdelijke omslag is gemeentebelasting. De belastingplichtige heeft op de achterkant een tekening gemaakt.

“Hij tekent dat hij gewurgd wordt door de hoofdelijke omslag, een omslagdoek met ‘gemeente Vlaardingen’ erop, waardoor z’n tong naar buitenkomt. Hij wordt gewoon afgeknepen”, beschrijft Harm Jan Luth de tekening. “Hij komt in opstand tegen het bevoegd gezag en dat is in 1921 best bijzonder.”

De inspecteur van de belasting in Vlaardingen heeft het opvallende aangiftebiljet bewaard en aan de toenmalige stadsarchivaris Sigal gegeven. Zo is het in het archief terecht gekomen. “Normaal gesproken worden aangiftebiljetten vernietigd, maar het portretje erop is genoeg reden om het te bewaren.”

Een gruwelijk beeld is de inzending van het Regionaal Archief Dordrecht. De bekende Dordtenaren Johan en Cornelis de Witt zijn in 1672 gelyncht door het volk. Johan de Witt is jarenlang raadspensionaris van de Republiek, zijn broer Cornelis heeft hem altijd bijgestaan.

Op de tekening die Dordrecht heeft ingezonden voor de Stuk van het Jaar-verkiezing, zijn de dode lichamen van de broers De Witt te zien. De tekening is gemaakt door Willem Paets. “Je ziet de laatste fase”, beschrijft Teun de Bruijn van het Regionaal Archief Dordrecht. “Ze zijn doodgeschoten, vervolgens uitgekleed, gelyncht en open gesneden. Wat je op de tekening ziet is dat ze naakt aan hun voeten aan een paal hangen.”

In Dordrecht heeft het publiek kunnen bepalen welk stuk zou worden ingezonden. “We hebben een voorverkiezing gehouden waarbij uit zes stukken gekozen kon worden en de Dordtse bevolking heeft gekozen voor dit stuk als Stuk van het Jaar”, aldus De Bruijn.

Er kan tot 24 oktober worden gestemd op de stukken uit Dordrecht, Vlaardingen en Rotterdam. Rotterdam heeft de verkiezing in 2013 gewonnen. Vlaardingen is dat jaar tweede geworden. In 2016 stonden beide archieven weer in de top 3. Vlaardingen werd tweede, Rotterdam derde.