nieuws

Merwedegijzelaars herdacht in Kamp Amersfoort

Bijna zeshonderd onschuldige jonge mannen uit de Alblasserwaard werden op 16 mei 1944 opgepakt door de Duitsers. Verzamelplaats was de Grote Kerk in Sliedrecht. Daarvandaan werden deze zogenaamde Merwedegijzelaars overgebracht naar Kamp Amersfoort. Vijfentwintig van hen kwamen niet meer thuis, een 26e overleed kort na de oorlog.
De Merwedegijzelaars staan centraal bij de herdenking in Nationaal Monument Kamp Amersfoort op vrijdag 19 april. Anja van der Starre en haar dochter zullen daar spreken namens de slachtoffers uit de Alblasserwaard. Anja’s vader Bas van der Starre (1924-1995) was één van de gijzelaars. Op 19-jarige leeftijd werd hij opgepakt en via Amersfoort naar Duitsland gebracht.
Anja van der Starre vertelt dat haar vader nooit direct over de periode in Duitsland heeft gesproken. “Indirect wel, elke dag was er wel iets waardoor zijn thema’s als rechtvaardigheid, hoe je met andere mensen omgaat, maar vooral je eigen verantwoordelijkheid nemen aan de orde kwamen.”

Onrechtvaardig

Er zat veel frustratie bij haar vader, het voelde onrechtvaardig: “Die jongens zijn geofferd voor andermans daden. Thuisgekomen werd er niet meer naar hen omgekeken terwijl het enorm lastig was om hun leven weer op te pakken, niet alleen lichamelijk maar ook geestelijk.”
Het verhaal van de Merwerdegijzelaars begon op 14 april 1944. Bij de spoorwegovergang in Giessendam werd bakker Wouter Smit doodgeschoten door een landwachter. “Het verzet heeft in de nacht van 9 op 10 mei 1944 iets teruggedaan”, vertelt Anja van der Starre. “Ze hebben een aanslag gepleegd op een boot met NSB’ers bij de Helsluis in de Biesbosch en daarbij zijn twee NSB’ers omgekomen.”

Vergelding

Eén van de twee is de vader van de landwachter die bakker Smit doodschoot. De Duitse bezetter tolereerde deze actie van het verzet niet. Op 16 mei vond er een grote vergeldingsrazzia plaats. Zo’n 2000 soldaten van de Wehrmacht en de SS kamden de dorpen Sliedrecht, Hardinxveld, Giessendam en Werkendam uit.
Anja van der Starre: “Ze keken niet alleen achter de voordeur, maar jongens werden ook op straat, op hun werk of in de trein opgepakt.” In overvalwagens werd de groep naar Kamp Amersfoort gereden. Zeven weken zaten ze daar in barakken.
Ongeveer de helft van de bijna 600 mannen werd vrijgelaten. Ze waren nodig op hun werk, veelal bij bedrijven in de Alblasserwaard die door de Duitsers gevorderd waren. “Het werk lag hier opeens stil omdat al die mannen weg waren”, zegt Anja van der Starre.

Duitse kampen

“De andere helft is in de nacht van 6 op 7 juli 1944 op transport gegaan naar Duitsland, waar ze in verschillende kampen terechtkwamen.” Ook Bas van der Starre moest naar Duitsland. Hij kwam in het oosten van het land terecht waar hij in een oude zoutmijn 360 meter onder de grond moest werken voor de vliegtuigindustrie.
In april 1945 werd hij door de Amerikanen bevrijd. Van der Starre kwam terug naar Sliedrecht maar met zijn gezondheid is het nooit goed gekomen.
Dit waren onschuldige jongens
Anja van der Starre
Anja van der Starre is al veertien jaar bezig met het verhaal van de Merwedegijzelaars. Dat uit zich onder meer in haar website, het digitale monument voor de slachtoffers van de represaillerazzia.
“Deze jongens werden opgepakt voor andermans daden. Daarom pleit ik ook voor de balans in de geschiedschrijving, wie doet wat en wie neemt z’n verantwoordelijkheid waarvoor. We hebben niet alleen maar helden en slachtoffers, het is heel breed. Ik vind het heel fijn als daar ook naar gekeken wordt en dat deze jongens waar ik nu voor sta, de erkenning krijgen die ze zeker verdienen.”

Herdenking

Van der Starre vindt het eervol dat ze mag spreken op de herdenking in Kamp Amersfoort. “Maar het geeft ook spanning, want ik heb vijf minuten om te spreken en dan wil je ook de goede dingen zeggen.”
De regisseur van de herdenking stak haar een hart onder de riem. Anja van der Starre herhaalt zijn woorden geëmotioneerd: “Anja, je staat daar en gedurende jouw hele speech staat er één man continu achter jou met daarachter nog zeshonderd andere jongens."

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl