Rijnmond Staat Stil bij Gerard Groeneveld en nazi-propaganda

Adolf Hitler zei het zo:"Het beeld brengt de mens veel beknopter -ik zou bijna willen zeggen met één klap- kennis over, die hij door geschreven teksten pas na langdurig lezen had verworven." Het is een citaat uit Hitlers Jongste Hoop van Gerard Groeneveld.

De auteur dook in de nazipropaganda voor de jeugd. Honderden boekjes verzamelde hij: zogeheten Fibeln, waarin de Duitse kleuters leerden lezen. Albums met verzamelpaatjes van SS'ers. Privé-albums van jongens en meisjes die verplicht een tijd moesten doorbrengen op het platteland. Zelfs stripalbums, waarin bijvoorbeeld ook het bombardement op Rotterdam werd verbeeld.

De nazi-propaganda was geraffineerd en totaal: er viel niet aan te ontsnappen. Groeneveld:"Van heel jongs af aan werd de Duitse kinderen duidelijk gemaakt dat zij deel uitmaakten van een volksgemeenschap. Het draaide om kameraadschap, moed, doorzettingsvermogen. Het lidmaatschap van de Hitlerjugend en de Bund Deutscher Mädel was de opmaat naar een latere militaire carrière."

In alle boekjes stond de Fürher Adolf Hitler uiteraard centraal. Als de grote verlosser. Uit Hitlers Jongste Hoop komt het volgende fragment. Een jongen schrijft aan zijn vriendje: "Beste Rudi, In onze school hangt een portret van Adolf Hitler. Alle kinderen vinden hem aardig. Gisteren heeft de meester over hem verteld. Daarna hebben we het Horst Wessel-lied gezongen. Vandaag ben ik naar de Hitlerjongens geweest. Je Heini."

Het gevolg van deze jarenlange indoctrinatie was dat de jonge Duitse soldaten het meest gedreven waren. Gerard Groeneveld: "Zij vochten tot het laatst fanatiek door, waar de oudere generatie de moed al had opgegeven. De jongeren wisten niet beter, het was hen met de paplepel ingegoten."

Veelzeggend is de foto die in maart 1945 werd gemaakt van de arrestatie van de 16-jarige kindsoldaat Hans-Georg Henke. "Je ziet de wanhoop op zijn gezicht. De tranen stromen over de wangen. Hij heeft altijd geloofd in het Derde Rijk. Zijn wereld ligt in puin."

De verzameling afbeeldingen van Gerard Groeneveld laat de schoonheid zien van de propaganda ("het meeste zag er prachtig uit; de beste kunstenaars werden ingeschakeld") en tegelijkertijd het gevaar. "Ook IS heeft gebruik gemaakt van de kracht van het beeld, waarbij een ideale wereld werd geschetst."

Zit er dan nog een les in zijn boek? "Het zou goed zijn als er in het onderwijs aandacht zou zijn voor de invloed die beelden kunnen hebben op de jeugd. Dat was in de jaren dertig en veertig zo, maar zeker in deze tijd met fakenews en gemanipuleerde beelden. Het is verstandig daar heel kritisch naar te kijken."

Alle foto's zijn uit de privé-collectie van Gerard Groeneveld.