nieuws

ARCHIEF RIJNMOND 13 oktober 2019 - Ketelbinkie

Tekening Herman Schouwenburg.
Tekening Herman Schouwenburg.
Afgelopen week heb ik het antwoord gekregen op een vraag waar ik al een tijdje mee rondliep. Alleen: in zekere zin kwam het antwoord te laat.
Het gaat om de vraag naar de oorsprong van het lied Ketelbinkie.
Zo’n beetje elke Rotterdammer die niet helemaal onder een steen heeft geleefd kent dat lied. Toen wij van Rotterdam vertrokken, met de Edam een ouwe schuit ... et cetera.
De tekst is van Anton Beuving, de muziek van Jan Vogel, en het lied is bekend geworden in de uitvoering van Frans van Schaik, bijgenaamd De Zingende Zwerver.
Maar: uit welk jaar is het?
Laatst hoorde ik Peter Blanker er nog een grappige aangepaste versie van zingen. En in de inleiding zei hij dat dat lied precies 80 jaar oud is. Aangezien het uit 1939 stamt.
Op allerlei plekken is als geboortejaar van het lied ook 1940 te lezen. Het zou in dat jaar hebben geklonken in een radiorevue van Anton Beuving en Jan Vogel, de revue Vrouw aan boord.
Ja, en bij het digitaliseren van het bladmuziek-archief van het Muziekcentrum van de Omroep is in 2012 de originele partituur van Ketelbinkie opgedoken, die was bedoeld voor een uitzending op 2 juni 1942. Op die partituur staat de naam van Frans van Schaik, maar doorgestreept, en vervangen door: Henk Fortuin en de Melodisten.
Van die uitzending van 2 juni 1942 is ook een draaiboek bewaard gebleven, zonder de namen van de uitvoerenden, maar met daarin precies de tekst van Ketelbinkie, alleen toen nog onder de titel De Straatjongen van Rotterdam.
Wat van dit alles te maken?
Wat is het echte geboortejaar van Ketelbinkie?
Voor de claim van 1939 zie ik nergens bewijs.
De aanwijzingen voor 1940 en 1942 lijken controleerbaar.
En voor dat doel ben ik laatst een dag ondergedoken in het Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum om de daar bewaarde radiogidsen van 1940 en 1942 door te nemen.
Om te beginnen heb ik heel 1940 doorgeploegd op zoek naar die radiorevue Vrouw aan boord. Heb ik die gevonden? Nee. Geen spoor. Ik heb ook niet iets ánders gezien van Anton Beuving en Jan Vogel in dat jaar dat het dan wél zou kunnen zijn.
Via de krantensite Delpher heb ik ook nog allerlei kranten in de periode 1939-1942 doorzocht. Niks over het radioprogramma Vrouw aan boord.
Vervolgens was daar bij Beeld en Geluid de stapel Luistergidsen van 1942, de gids uit de tijd van de door de nazi’s gecontroleerde Nederlandse Omroep.
Stond daar iets in?
Jawel.
Op 2 juni 1942 is uitgezonden de radiorevue Daar was eens een meisje loos ... geschreven door Anton Beuving en Jan Vogel.
In het draaiboek van die uitzending, met daarin dus De Straatjongen van Rotterdam, had ik al gezien dat de ouverture van die revue als leitmotiv de melodie had van Daar was laatst een meisje loos.
Dus dit leek mij hetzelfde programma.
Alleen: wie heeft De Straatjongen uit Rotterdam nou gezongen in dat programma?
Bij de aankondiging van dit programma in De Luistergids staan allerlei namen, zoals van Wim Sonneveld en Emmy Arbous, maar niet die van Henk Fortuin, of die van Frans van Schaik.
En uit kranten ben ik ook niks wijzer geworden.
Voorlopige conclusie: Ketelbinkie is uit 1942. Maar wie het voor het eerst heeft gezongen op de radio is onduidelijk.
Ik vertelde van de week over mijn bevindingen aan een bevriend muziekvorser en –onderzoeker in Amsterdam. Die me op zeker moment duidelijk maakte dat hij mogelijk nog een troef had. Het NIOD. Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie. Daar hebben ze materiaal over de Nederlandse radio tijdens de oorlog.
Had ik helemaal niet aan gedacht.
De volgende dag is hij er meteen naartoe gefietst. En – jawel – hij heeft iets belangrijks gevonden. Een document dat antwoord lijkt te geven op de vraag wie Ketelbinkie als eerste heeft gezongen op de radio in 1942.
Geweldig!
Maar hoezo kwam dit antwoord dan te laat, zoals ik in het begin zei?
Nou, van de zomer heb ik weer een boekie zitten schrijven, in dat boekie zit een verhaal over Ketelbinkie, een verhaal met precies het losse eindje waarover ik het hier heb, en twee weken geleden is dat naar de drukker gegaan. Ik kan er niks meer aan veranderen.
Er zit niks anders op dan - met een 1-2-3 in Godsnaam - maar een mooi inlegvel te maken voor de presentatie van 5 november.

SPEELLIJST
DE TUNE
1. Ik mis je – John Verkroost
OUD-ROTTERDAM
2. De stoker van Rotterdam – Mike Boddé
3. Ketelbinkie vervolg – Peter Blanker
4. Rotterdam, mijn stad - Jan van Bergen en Henegouwen
DRS. P
5. Grenadiertjes - Erik van Muiswinkel
6. Markt – Erik van Muiswinkel
7. Mond – Erik van Muiswinkel
8. Oren – Erik van Muiswinkel
9. St. Louis Blues – Louis de Vries
AANKONDIGINGEN
10. Americanas – Metropole Orchestra Big Band

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl