nieuws

ARCHIEF RIJNMOND 29 dec 2019 - Niks mogen zeggen

Tekening Herman Schouwenburg.
Tekening Herman Schouwenburg.
Afgelopen week heeft Gerard Cox me aan het denken gezet. Hij heeft me aan het denken gezet met een van de thema’s van zijn solo-theaterprogramma De Grote Grijze Belofte.
Cox verkondigt daarin ’dat je tegenwoordig niks meer mag zeggen’.
Dat is iets dat je wel vaker hoort, ’dat je tegenwoordig niks meer mag zeggen’. Ik zag het thema van de week ook een paar keer aangesneden worden op tv.
Maar ik herken het in mijn eigen leven totaal niet.
En ik heb me afgevraagd hoe dat kan.
Hoe kan het dat de een dit wel zo ervaart, en de ander helemaal niet?
Om te beginnen: wat moet je je voorstellen bij die uitspraak ’dat je tegenwoordig niks meer mag zeggen’?
Cox noemt als bijvoorbeeld het woord ‘neger’.
Dat mag niet meer.
We bedoelden er misschien niks kwaads mee, maar die aanduiding is politiek incorrect geworden. Je mag ‘m hooguit nog bezigen als je zelf ‘zwart’ bent. Want dat is nu het woord, ‘zwart’.
Cox mag het als blanke niet meer hebben over een ‘neger’. Eh, wacht even, ‘blanke’ mag ook niet meer. Je moet nu zeggen: ‘wit’.
En hij haalt nog een akkefietje aan van jaren geleden.
Gerard had voor het programma Raymann is laat een gesprekje met een Marokkaanse verslaggever.
Die vroeg hem waarom er geen Marokkanen voorkomen in de tv-serie Toen was geluk heel gewoon. Cox antwoordde daarop dat er in de tijd waarin de serie speelt nog helemaal geen Marokkanen in Nederland waren. Waaraan hij toevoegde: ‘Vandaar dat het ook heet: Toen was geluk heel gewoon.’
Die uitspraak werd hem niet door iedereen in dank afgenomen.
En in de kritiek ziet Cox weer een bewijs ‘dat je tegenwoordig niks meer mag zeggen in dit land’.
Als ik het goed heb begrepen was het volgens Gerard ook een ingestoken grap. Het was in scène gezet.
Mag je inderdaad niks meer zeggen?
Ik zie eerlijk gezegd dat mensen juist voortdurend álles zeggen. Kijk maar op sociale media. De remmen lijken helemaal los.
Het is denk ik meer zo dat nogal wat mensen nauwelijks tegenspraak meer dulden. En dat ze niet willen horen dat ánderen zich gekwetst voelen door wat zíj zeggen of schrijven. Ze willen niet in een ‘verkeerde’ hoek worden weggezet.
Want ja, het was helemaal niet racistisch, seksistisch of anderszins negatief bedoeld.
Het was maar een grapje. Of het is een onschuldige traditie.
Neem het niet zo zwaar.
Ergens snap ik dat wel, dat sentiment van degene die zichzelf als totaal onschuldig ziet.
Hier en daar zijn mensen ook wel erg snel gekwetst.
Maar dat is niet iets van vandaag of gisteren.
Dat is misschien wel van alle tijden.
En: op dat ‘onschuldige’ is nog wel eens wat af te dingen.
Die grappig bedoelde uitspraak van Cox over het ontbreken van Marokkanen in die tv-serie staat bijvoorbeeld op YouTube.
Daar kunt u Gerard - zo vaak als u wilt - zien en horen zeggen: ‘Vandaar dat het ook heet: Toen was geluk heel gewoon.’
En wat staat er bij de commentaren zoal te lezen? ‘En gelijk heeft ie!’, ‘En zo denkt onderhand heel Nederland’, en ‘Inderdaad, toen was geluk heel gewoon. Maar nu met al die zandvlooien en apen is heel Nederland naar de klote aan het gaan.’
Dat soort gevoelens speel je in de kaart met je grapje. Of je dat nou wilt of niet.
En dat lijken mij geen gevoelens waar we als samenleving beter van worden.
Het is niet voor niks dat Van Kooten en De Bie lang geleden hun populistische personages Jacobse en Van Es een harde dood hebben laten sterven. De humor van die ‘vrije jongens’ die zogenaamd in de politiek waren gegaan werd gekaapt door mensen die het serieus namen.
En wat de toegeslagen politieke incorrectheid bij het woord ‘neger’ betreft: tja, zo gaat dat ook al heel lang. Als een woord eenmaal een te negatieve klank heeft, gaan we over tot een nieuw woord. Hetzelfde is gebeurd met termen als ‘gastarbeiders’, ‘buitenlanders’ en ‘allochtonen’.
Niemand heeft toch ook meer over deze of gene als over een ‘Jodenman’?
Woorden veranderen mee met de sociale context. Vaak vloeiend, soms schoksgewijs.
Mensen verschillen in hun vermogen om mee te gaan met zulke veranderingen. Zoals mensen ook verschillen in hun empathie met lui die anders in elkaar steken dan zij zelf. En zoals mensen verschillen in hun neiging om zich gekwetst te voelen.
Ik zou denken: zeg wat je op je lever hebt. Maak overal grappen over. En als een ander zich daardoor gekwetst voelt, probeer – vanuit het perspectief van die ander - te wegen in hoeverre die gekwetstheid in verhouding is.
En realiseer je: als jíj je heel erg opwindt over andermans gekwetstheid, doe je feitelijk hetzelfde als die ánder. Dan stuw je sámen de redeloze hysterie alleen maar verder op.
Dat zal ook wel zijn waardoor de hele kwestie zo ver van me af staat. Ik zet niet meteen mijn hakken in het zand bij verandering, ik hoor denk ik meer tot de rekkelijken dan tot de preciezen, ik wind me van nature niet zo snel op, en grote emoties vormen geen deel van mijn ideale wereld.
SPEELLIJST
DE TUNE
1. Ik mis je – John Verkroost
2. Belt u maar – André van Duin
DE OASE BAR GEEFT EEN FEESTJE
(Eigen registratie van voorstelling in De Doelen, december 2017)
3. Dat kan alleen in Rotterdam – Jean-louis van Dam
4. Diep in mijn hart – Jean-Louis van Dam
5. Japie de portier – Jean-Louis van Dam
6. Zoek de zon op – Gerard Cox
7. Meisje ga je mee vissen – Gerard Cox
8. M’n tante Veronica – Gerard Cox
9. Mag ik van u een foto? – Gerard Cox
10. Rats, kuch en bonen – Gerard Cox
11. Schep vreugde in het leven – Gerard Cox
12. Thea – Gerard Cox en Joke Bruijs
13. Foute moppen – Gerard Cox
14. Ouwe taaie – Gerard Cox en Joke Bruijs
15. Kijk eens in de poppetjes van m’n ogen – Gerard Cox en Joke Bruijs
16. Oh Johnny – Joke Bruijs
17. Langs de Maas – Gerard Cox
18. En altijd komen er schepen – Gerard Cox en Joke Bruijs
19. Bij de marine – Gerard Cox en Joke Bruijs
20. Kijk nou eens wie er binnenkomt – Gerard Cox en Joke Bruijs
21. Die ander – Jenny Arean
AANKONDIGINGEN
22. Americanas – Metropole Orchestra Big Band
23. Sim-sala-bim – Patricia Paay

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl