Noordereiland in de frontlinie, ‘Er was gebrek aan alles’

Het Maasstation was het eindpunt van de lijn Utrecht-Gouda-Rotterdam en lag aan de Maas ongeveer op de plek waar later Tropicana werd gebouwd. Het station raakte bij het bombardement van 14 mei zwaar beschadigd. Met noodvoorzieningen werd het tot 1953 gebruikt.

De foto is gemaakt op de Oosterkade vlakbij het Maasstation. Te zien is dat militairen hun wapens op het Noordereiland richten. Het Noordereiland was al snel na de inval op 10 mei door Duitse militairen bezet. Bewoners van het eiland zaten vanaf dat moment midden in de frontlinie. Op de foto is aan de linkerkant ook de te zien dat huizen aan het Antwerpsehoofd zijn afgebrand.

“Er woonden in die tijd 13 duizend mensen op het Noordereiland”, vertelt Engelien de Ruijter van het Stadsarchief Rotterdam. “Ze werden al menselijk schild gebruikt door de Duitsers.” Het eiland werd door Nederlandse militairen vanaf de overkant van de Maas bestookt, zoals te zien is op de foto. Ook vielen er bommen van de Engelse en Nederlandse luchtmacht die voor de Maasbruggen bedoeld waren.

De bewoners van het eiland zaten als ratten in de val. Ze mochten van het eiland af. “Er was gebrek aan alles”, zegt De Ruijter. “Er was geen voedsel meer, de waterleidingen waren gesprongen, er was geen elektriciteit.”

Uiteindelijk mochten vrouwen, kinderen en bejaarden rond 13.00 uur op 14 mei 1940 het Noordereiland via de zuidkant verlaten. Dat is op het moment dat de foto werd gemaakt. “Op dat moment waren op het eiland capitulatie-onderhandelingen aan de gang tussen Nederlanders en Duitsers”, aldus De Ruijter.

Duitse onderhandelaars waren ’s morgens de Maasbruggen over gegaan naar het Rotterdamse hoofdkwartier aan de Statenweg. Ze hadden een ultimatum bij zich: binnen twee uur na ontvangst moet de stad zich overgeven. Kolonel Scharroo in Rotterdam overlegde met generaal Winkelman, bevelhebber van de Nederlandse strijdkrachten. Er werd vervolgens een bericht terug gestuurd met de mededeling dat hij alleen wilde reageren op een bericht van hoge afzender en dat een onderhandelaar naar de Duitse bevelhebber op het Noordereiland zou worden gestuurd.

De Duitse bevelhebber stuurde een telegram om het bombardement uit te stellen maar de bommenwerpers waren al opgestegen en kregen het bericht niet. Kort nadat de Nederlandse onderhandelaar met een nieuw ultimatum het Noordereiland verliet, was het geluid van de aankomende bommenwerpers al te horen.

Even voor half twee die middag werd het centrum van Rotterdam gebombardeerd. Een paar uur later werd de overgave van de stad getekend. Diezelfde middag rond vijf uur werd ook Utrecht door de Duitsers bedreigd met een bombardement. Generaal Winkelman gaf daarna opdracht om te strijd te staken. Die avond om kwart over zeven maakt hij via de radio zijn capitulatiebesluit bekend.

De foto van de militairen aan de Oosterkade in Rotterdam komt uit het Mariniersmuseum. Het is niet bekend wie de maker is. Vermoedelijk gaat het om een fotograaf van Defensie. Lees meer: Halve dorp begeleidt Joden die zich moeten melden voor transport