Ziekteverzuim in Kijvelanden stijgt na uitbraak tbs'ers, kliniek werkt met noodrooster

Voor de 118 tbs’ers in de kliniek heeft het noodrooster, dat op 13 maart is ingevoerd, grote gevolgen. Omdat er te weinig mankracht is, komen ze zes uur per dag minder uit hun kamer. Direct na de uitbraak op 1 maart werd al besloten dat bezoek niet meer welkom was, ging een rode streep door alle verloven en werden de dagprogramma’s versoberd. Door de corona-maatregelen van het kabinet mag intussen in geen enkele gevangenis of tbs-kliniek nog bezoek komen.

De kliniek aan de Kijvelandsekade in Poortugaal herbergt criminelen met niet de minste misdrijven op hun strafblad: moord, doodslag, brandstichting, verkrachting en ontucht. Ze hebben tbs gekregen, omdat ze een psychiatrische ziekte of persoonlijkheidsstoornis hebben. Daarvoor worden ze behandeld. Veel bewoners kampen met verslavingsproblemen, sommigen zijn verstandelijk beperkt. Lees meer: Zijn er vaak gewelddadige uitbraken? Tien vragen over tbs en kliniek de Kijvelanden

Dennie M. (37) en Tony van H. (52), die begin deze maand ontsnapten, verbleven op Olivijn. Dat is de afdeling voor vluchtgevaarlijke, moeilijk beheersbare personen. De bewaking is er het scherpst. Niettemin wisten de mannen, schietend met een pistool en dreigend met een mes, te ontkomen. Op hun vlucht gijzelden ze een medewerker.

Toen ze bij de uitgang dreigden de man daadwerkelijk geweld aan te doen met het mes, maakte de portier de deur naar buiten open. Dat is eigenlijk tegen het protocol. Op papier zwicht de kliniek niet voor dreigementen. Maar bestuurder Erik Masthoff zei, na het zien van de heftige bewakingsbeelden, alle begrip te hebben voor de beslissing van zijn personeel. “Ik snap dat ze er niet voor gekozen hebben om gedood te worden.”
Lees meer: Nieuwe details over uitbraak: ‘Dennie heeft Tony onder dreiging van een vuurwapen uit zijn cel laten bevrijden’ Tony van H. was te zien in de documentaire Tony, een observatie in het Pieter Baan Centrum. Hij zat daar in 2011 voor een serie gewelddadige overvallen en vreesde toen tbs te krijgen. Een fragment uit de documentaire zie je hier:

“Het gijzelingsdrama heeft er diep ingehakt, zowel het personeel als bij ons”, zegt tbs’er ‘Rob’, wiens echte naam bekend is bij de redactie. “Iedereen is geschrokken en realiseert zich dat hij of zij door z’n kop geschoten had kunnen worden.”

Volgens hem was veel personeel na de uitbraak in tranen. “Een van hen vertelde dat haar dochtertje had gezegd dat mama niet meer op zo’n gevaarlijke plek moest gaan werken. Daar was ze helemaal van slag van. Begrijpelijk. Ze is nog getroost door een tbs’er.”

De uitbraak heeft tot behoorlijk wat uitval geleid, zegt Rob. “Sommige medewerkers zijn zo bang geworden dat ze niet meer naar het werk durven te komen. Dat snap ik wel. Het is heel heftig wat hier is gebeurd.”

Woordvoerder Marte Beenen van de Kijvelanden bevestigt dat sinds het gijzelingsdrama meer mensen thuis zitten. Met welk percentage het ziekteverzuim is gestegen, kan ze niet zeggen. “Het gaat om licht gestegen verzuim.”

Maar dat medewerkers niet meer aan de slag durven, bestrijdt ze. Volgens haar heerst in veel teams een sfeer van betrokkenheid en saamhorigheid. “Het helpt hen om ervaringen onderling te delen en erover te praten.”

Het personeel dat na de gijzeling thuis zit, krijgt alle tijd om van het drama te bekomen, zegt Beenen. “Iedereen doet dat in zijn eigen tempo.” Wie wil, kan aankloppen bij het bedrijfsopvangteam of voor gespecialiseerde traumahulp.

De roostergaten vullen met invallers van buitenaf? Dat doet de kliniek niet. “Omdat vaste gezichten en stabiliteit belangrijk zijn voor de patiënten”, zegt Beenen. “Zo kunnen we de veiligheid beter waarborgen.”

In 2017 kwam in de Kijvelanden een 25-jarige sociotherapeut om het leven. De man werd door een tbs'er aangevallen met een schaar. Onderzoekers concludeerden nadien dat de dood van de medewerker te wijten was aan personeelstekort. In de kliniek werkten destijds veel tijdelijke krachten, de werkdruk was hoog en nieuw personeel werd niet goed geïnstrueerd. Lees meer: Steekpartij tbs-kliniek gevolg van personeelstekort

Het is nog steeds niet bekend of M. en Van H. bij hun uitbraak op 1 maart een echt vuurwapen gebruikten of een balletjespistool. Beenen: “Het politieonderzoek daarnaar loopt nog en dat willen we niet frustreren.” Om dezelfde reden kan ze ook niets zeggen over het soort mes dat de mannen bij zich hadden en de mobiele telefoon die zou zijn gebruikt om de vluchtauto – een taxi - mee te bestellen. Lees meer: Zo bestelt een tbs’er een taxi vanuit kliniek Kijvelanden

Dennie M. werd op de bewuste zondag tijdens een vuurwapengevecht met de politie doodgeschoten. Dat was in de buurt van het Gelderse Ochten, waar het taxibusje kon worden klemgereden. Tony van H. zit weer vast, maar niet in Poortugaal.

Van H. nam overigens al twee keer eerder de benen uit een tbs-kliniek. In 2016 keerde hij niet terug naar de Kijvelanden na werkverlof. Op vrije voeten overviel hij een bakker in Brielle. Twee dagen daarna kon een speciaal politieteam hem oppakken in Spijkenisse. Lees meer: Ontsnapte tbs’er Kijvelanden keerde eerder niet terug van werkverlof.Een jaar later ging Van H. er weer vandoor. Deze keer in Nijmegen. Met een betonschaar knipte hij het hek van de Pompekliniek door. Daarna pleegde hij twee overvallen: op de Zeeman in Veenendaal en de Wibra in Hoogvliet. Op de laatste plek liep de tbs’er tegen de lamp. Een speciaal politieteam pakte hem op. Bij de kettingkast van de fiets die Van H. bij zich had, had hij een mes verstopt. Lees meer: Politie pakt ontsnapte tbs’er op in Hoogvliet

Still uit de documentaire Tony, een observatie in het Pieter Baan Centrum, uitgezonden door Human in 2011.

Ruim twee weken na het gijzelingsdrama in Poortugaal is een 43-jarige vrouw opgepakt. Zij wordt verdacht van het binnensmokkelen van de wapens, die Dennie M. en Tony van H. gebruikten. Volgens Justitie werkte de vrouw niet in de kliniek, maar was zij een bezoekster. Wat haar relatie is tot de ontsnapte tbs’ers wordt, zo lang het politieonderzoek loopt, niet bekendgemaakt. Lees meer: Vrouw verdacht van hulp bij ontsnapping uit tbs-kliniek de Kijvelanden

Dat een bezoekster het mes en het pistool vermoedelijk heeft binnengesmokkeld, is opmerkelijk. Iedereen die op visite gaat bij een tbs'er, moet bij de ingang door een detectiepoort en wordt gefouilleerd.

Intussen heeft een team specialistische speurders, de Landelijke Bijzondere Bijstandseenheid, de hele kliniek binnenste buiten gekeerd. LBB’ers zijn gewapend. Wie niet wil meewerken, kan onder schot uit zijn kamer gehaald worden. Op de zoektocht naar zogeheten contrabande zijn een mobiele telefoon, simkaarten en sporen van drugs gevonden.

Tbs’er Rob telt intussen zijn dagen in de Kijvelanden en die duren lang. “Ik heb niets met die uitbraak te maken”, verzucht hij. “Maar toch ben ik er de dupe van. Normaal mochten we van 08:00 tot 23:00 buiten onze cel zijn. Nu nog maar van 11:00 tot 19:00 uur. Ik mis mijn partner en mijn familie. Daar heb ik echt al wat traantjes om gelaten.”

“Toen we op de afdeling mopperden over het feit dat we geen bezoek meer kregen, riep een van de medewerkers dat we alleen maar aan onszelf dachten en allemaal ‘teringlijers’ waren. De sfeer is soms gespannen.”

Dat laatste zegt ook Wilma, die een vriend in de Kijvelanden heeft. “Hij zit daar natuurlijk niet voor het stelen van een sneetje brood. En al die anderen ook niet. Het is wat je noemt een licht ontvlambare doelgroep. Ik mag niet op bezoek komen. Voor de veiligheid. Maar ik hoor dat veel bewoners gefrustreerd en boos zijn, juist omdat ze geen bezoek krijgen. Dat ze nu door personeelsgebrek nog meer op hun cel zitten dan anders maakt de boel er allemaal ook niet beter op. De Kijvelanden is een tikkende tijdbom, zo zie ik dat.”

Volgens Marte Beenen is de sfeer in de kliniek niet explosief te noemen. “Tot op heden is er geen sprake van grote onrust. Het beeld dat hier geschetst wordt, is onjuist en herkennen we niet. De meeste tbs’ers hebben begrip voor de situatie. Er wordt in deze moeilijke tijd met man en macht gewerkt om de behandeling van patiënten te kunnen voortzetten en de veiligheid voor de samenleving te garanderen.”