nieuws
De verraadpsychose in Dordrecht: de dood van Jo Mussert
Voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog was Anton Mussert als voorman van de NSB hét beeld van de collaboratie in Nederland. Opmerkelijk genoeg was zijn oudere broer Joseph Mussert, tijdens de meidagen van 1940, verantwoordelijk voor de verdediging van een van de plekken waar het hardst gevochten werd: Dordrecht. Het liep niet goed af voor Jo Mussert, want hij werd op 14 mei 1940, donderdag 80 jaar geleden, doodgeschoten door officieren, die ervan overtuigd waren dat Mussert landverraad had gepleegd.
Het voorval gebeurde op 14 mei 1940 in een kantoortje in Sliedrecht. De Nederlandse troepen waren net Dordrecht ontvlucht, door de rivier de Merwede over te steken. Twee onderofficieren, die ook de versteek hadden gemaakt, hoorden dat Mussert in Sliedrecht zat.
De twee waren ervan overtuigd dat Mussert bewust de verdediging van Dordrecht had gesaboteerd en wilden hem daarop aanhouden voor hoogverraad. Maar Mussert wilde niet meewerken. Toen hij zijn handen liet zakken, dacht een van de officieren dat Mussert zijn vuurwapen wilde pakken. De officier schoot vier keer. Mussert overleed enkele uren later in het ziekenhuis in Gorinchem.
NSB-familie
Mussert woonde in Dordrecht en de familie stond in de stad bekend als een NSB-familie. Vader Mussert was al eens op het matje geroepen, omdat zijn vrouw bij een bijeenkomst een NSB-groet had gebracht.
De twee dochters van de familie waren lid van de jeugdafdeling van de NSB. De oudste zoon van het gezin zat ook in het leger, maar moest niets van zijn oom en zijn gedachtengoed hebben. Hij vocht mee met het Nederlandse leger in de meidagen in Rotterdam.
De twee dochters van de familie waren lid van de jeugdafdeling van de NSB. De oudste zoon van het gezin zat ook in het leger, maar moest niets van zijn oom en zijn gedachtengoed hebben. Hij vocht mee met het Nederlandse leger in de meidagen in Rotterdam.
Als 58-jarige zat Mussert vlak voor zijn pensioen. Mensen die met hem werkten kenden hem als punctueel en vakbekwaam, maar noemden hem ook zeer stug. Niemand twijfelde verder aan zijn loyaliteit.
Opleidingscommandant
Mussert, een opleidingscommandant met nauwelijks gevechtservaring, was gestationeerd in de Merwestad; een plek waarvan het landelijk commando nooit had gedacht dat de strijd daar in alle hevigheid zou losbarsten.
Maar op 10 mei 1940 landden op meerdere plekken in en om Dordrecht de Duitse parachutisten. De Duitsers wilden via Dordrecht opstomen naar Rotterdam en Den Haag. En dus werd er keihard gevochten bij de Moerdijkbrug en de brug tussen Zwijndrecht en Dordrecht.
Maar op 10 mei 1940 landden op meerdere plekken in en om Dordrecht de Duitse parachutisten. De Duitsers wilden via Dordrecht opstomen naar Rotterdam en Den Haag. En dus werd er keihard gevochten bij de Moerdijkbrug en de brug tussen Zwijndrecht en Dordrecht.
Mussert, die met nauwelijks getrainde militairen moest werken, kreeg als opdracht om de Duitsers niet aan te vallen. Hij moest vooral de stad verdedigen en wachten tot er gespecialiseerde troepen zouden komen, die zouden helpen bij een tegenaanval.
Maar er ging veel fout bij de verdediging van Dordrecht. Bij de Zeehaven vuurden Nederlandse troepen op elkaar. Bij een tegenaanval werden grote verliezen geleden.
Alles wat tegen zat in Dordrecht werd uiteindelijk bij Mussert in de schoenen geschoven. Zelfs zijn onderofficieren noemden de stijl van leidinggeven van Mussert warrig en terughoudend. De tweede man bij het garnizoen van Mussert smeekte bij een commandant van een kolonel in de Hoeksche Waard Mussert kon worden vervangen.
Verrader?
Twee dagen later werd Mussert doodgeschoten. Was hij een verrader? Nee, zeggen de meeste historici. Generaal Winkelman, de allerhoogste militair van Nederland, rehabiliteerde Mussert al snel na de meidagen.
Historicus Goossens deed uitgebreid onderzoek naar de situatie in Dordrecht. Mussert had de verdediging van de stad eigenlijk best goed voor elkaar. De Duitsers hadden alle moeite om de stad te veroveren.
Historicus Goossens deed uitgebreid onderzoek naar de situatie in Dordrecht. Mussert had de verdediging van de stad eigenlijk best goed voor elkaar. De Duitsers hadden alle moeite om de stad te veroveren.
Als er iets mis ging, kwam dat vooral door miscommunicatie en eigenwijze veldofficieren. Dat Dordrecht uiteindelijk werd verlaten door de troepen, was zeker niet de keuze van Mussert, die zelfs nog had tegengesputterd.
‘Verraadpsychose’
Het verhaal van Mussert staat niet op zichzelf. Andere familieleden van hoog geplaatste NSB’ers werden ook aangevallen.
Zo was de broer van een ander NSB-topstuk, Rost van Tonningen, de adjudant van Koningin Wilhelmina. Bij een inspectie van de troepen in Amsterdam werd hij op 12 mei 1940 aangevallen door een doorgeslagen kapitein. Hij overleefde de aanval.
De burgemeester van Gorinchem, Ridder van Rappard, moest op 14 mei militairen overtuigen dat hij niets slechts in de zin had, ondanks het feit dat een familielid bij een rechtse partij zat.
Later wordt er gesproken over ‘verraadpsychose’.
Afloop
Na de meidagen van 1940 moesten de twee officieren die verantwoordelijk waren voor de dood van Mussert voorkomen voor het zogeheten ‘Vredeshof’. Ze werden veroordeeld tot 10 en 20 jaar cel.
Mevrouw Mussert kreeg een zeer aanzienlijke schadevergoeding van 35 duizend gulden, omgerekend 610 duizend euro naar huidige maatstaven. Dat was zes keer het jaarsalaris van haar overleden man.
Twee zoons van Mussert gingen uiteindelijk in de oorlog nog bij het Duitse leger. Een van hen vocht nog met de Duitsers in Rusland. Beide zonen overleefden de oorlog.
Historicus A.M.A. Goossens schreef een uitgebreid artikel over Mussert en de situatie in Dordrecht. Dat artikel vind je hier.
