Illegalen in verdrukking tijdens coronacrisis: 'Meer mensen belanden op straat'

In de voormalige kerk in de Rechthuislaan op Katendrecht is er voor het eerst in bijna twee maanden weer fysiek spreekuur. Looplijnen op de vloer moeten de bezoekers in goede banen leiden. Al voor de start om twee uur is de wachtruimte aardig gevuld. Het zijn verwarrende tijden, die veel vragen oproepen. Ook bij illegalen.

Neem de kwestie waar ROS-medewerker Connie van den Broek zich in vastbijt. Een ongedocumenteerde Braziliaanse vrouw was radeloos: haar moeder was onverwacht overleden. Ze kwam hulp vragen. Geen geld voor een uitvaart, grenzen dicht door corona, geen idee hoe de Nederlandse uitvaartwereld in elkaar zit.

Van den Broek: "Gemeenten begraven gratis als nabestaanden geen geld hebben. Maar dat gaat anoniem en klinisch. Ik heb een Portugees sprekende pastor kunnen regelen. Zo wordt het afscheid toch persoonlijk en is er iets van een ceremonie. Ik denk dat dat belangrijk voor deze mensen is."

Ongedocumenteerden (illegalen) komen uit de hele wereld en leven best vaak een relatief 'normaal' leven, vertelt Katja van Nimwegen van het steunpunt. "Sommigen komen tijdelijk, blijven zolang er werk is en vertrekken weer als het werk ophoudt. En komen later soms weer terug. Zuid-Amerika, Azië, Afrika, Oost-Europa, mensen komen echt uit de hele wereld."

Voor anderen is terugkeren geen optie, zelfs als er geen zicht op een verblijfsvergunning is. De veiligheid in het land van oorsprong kan daarbij een rol spelen. Zonder papieren in Nederland verblijven is overigens niet strafbaar. Wel kan iemand in detentie worden geplaatst of uitgezet.

"Terugkeren of niet, wij staan daar neutraal in. We helpen mensen met een succesvolle terugkeer als dat de wens is", zegt Van Nimwegen. Veel andere vragen bij stichting ROS gaan over medische kwesties, werk of onderdak. Verder is men bij het steunpunt geen fan van lange juridische procedures die al bij voorbaat kansloos lijken.

In noodsituaties heeft het Rotterdamse Steunpunt Ongedocumenteerden in overleg met de gemeente plek voor enkele tientallen mensen die geen kant op kunnen. "Maar dat is hoogstens een paar maanden en bedoeld om iemand rust en een basis te geven om de zaken op orde te krijgen."

Voor veel mensen zonder geldige papieren zijn die zaken momenteel helemaal niet op orde. Heel veel zekerheden in een al onzeker leven zijn komen te vervallen. Velen zitten klem en kunnen geen kant op.

"Dit zijn mensen die geen recht hebben op het steunpakket dat nu is uitgerold. Veel werk zoals het schoonmaken van huizen of kantoren is gestopt. Vaak is er eerst nog wat spaargeld dat kan worden opgemaakt. Dan beginnen de problemen. Terug naar huis kan ook niet, want de grenzen zijn dicht."

Van Nimwegen: "We merkten een enorme groei aan hulpvragen die eigenlijk alleen door de coronacrisis zijn veroorzaakt. Mensen die normaal geld hadden voor de huur en eten hebben ineens niks meer. Mensen die schoonmaakten, worden bijvoorbeeld niet meer doorbetaald. Ze zijn niet meer nodig."

De ongedocumenteerden van Rotterdam vormen een veelzijdig arbeidsleger. Naast schoonmakers zijn er ook veel klussers. Van Nimwegen: "Stucen, behangen, vloertjes leggen. Maar ook kappen. We hebben heel veel kappers in ons netwerk."

Een paar gemene delers zijn zichtbaar. De gemiddelde ongedocumenteerde in Rotterdam heeft vaak minstens vijf baantjes. Huurt via-via een kamer of een woning, hopt van matras naar matras of verblijft bij iemand uit de eigen gemeenschap. Ongedocumenteerden zijn niet verzekerd voor ziektekosten en hebben ook geen recht op een uitkering.

Normaal gaat dat in de meeste gevallen best goed, maar nu is dat anders, zegt van Nimwegen. "Er belanden nu extra mensen op straat, omdat ze nergens heen kunnen."

Zelf wil ze, zeker in deze coronatijd, een krachtig pleidooi houden. "Maak mensen die hier niet rechtmatig zijn onderdeel van de 'witte economie', zodat ze zichzelf kunnen bedruipen. Zij houden onze economie op gang. Door hun schoonmaak- en oppaswerk kunnen Nederlanders zorgeloos op kantoor zitten."

"Wij helpen ze hier in Katendrecht, maar doen dat onder protest. Deze mensen verdienen dezelfde noodsteun als Nederlanders."