Ontsnapte tbs'er voor de rechter; wie is Tony van H. ?

Bij het Pieter Baan Centrum (PBC) komt in het voorjaar van 2011 een wit busje aan. Daarin zit, met handboeien om de polsen, een dan 43-jarige man. Een team van experts zal de komende zeven weken antwoord gaan zoeken op de vraag waarom het toch steeds misgaat met “meneer van H.” Die weet wat hem mogelijk boven het hoofd hangt: tbs met dwangverpleging. Het is de grote angst van Tony van H.

De Rotterdammer is op dat moment in totaal al tot 28 jaar celstraf veroordeeld. Een deel daarvan heeft hij nog voor de boeg. Zijn specialiteit? Gewapende overvallen.

In Rotterdam heeft hij met een machinepistool drugsdealers geript. Op andere plekken in het land was winkelpersoneel de dupe. Van H. koos vooral zaken uit waar vrouwen werken. Van hen verwachtte hij de minste weerstand. Een van zijn slachtoffers was zo bang voor de Rotterdammer met het gaspistool dat ze tijdens de overval door haar benen zakte en urineerde.

Tijdens een van de schaarse keren dat hij zijn zoon zag, sleepte hij ook hem mee naar een overval. Van H. junior was toen 19. “De jongen had vanaf zijn vijfde in zestien verschillende internaten gezeten”, schrijft de Friese nieuwssite Waldnet hierover in 2009.

“Zijn moeder kon en wilde niet voor hem zorgen. Begin dit jaar gaf hij aan dat hij zijn vader toch nog een keer wilde zien. Dat gebeurde en de eerste drie dagen waren leuk en gezellig. (...) Op de vierde dag nam zijn vader hem mee voor iets heel erg ongebruikelijks: met z’n tweeën overvielen ze op 19 mei de Bentex in Burgum. Vader bedreigde het personeel van de kledingwinkel met een pistool. Zijn zoon had een mes op zak.”

Tijdens zijn verblijf in het Pieter Baan Centrum heeft Tony van H. een cameraploeg in zijn kielzog. Dat is bijzonder. Filmmaakster Ditteke Mensink moest jarenlang wachten totdat ze een verdachte vond die wilde meewerken. Mensink: “Hoewel zijn advocaat het hem afraadde, reageerde Tony positief. Hij dacht: als de camera’s meedraaien, doen die onderzoekers misschien ook wat meer hun best.”

De documentaire ‘Tony, een observatie in het Pieter Baan Centrum’ komt in oktober 2011 op televisie en is online nog steeds te bekijken. De hoofdrolspeler – atletisch gebouwd, marinierskapsel - komt volledig in beeld. Alleen zijn “nogal sprekende” ogen zijn op aandringen van justitie wazig gemaakt. Een kwestie van empathie met zijn slachtoffers. Dat zijn er veel, stelt de PBC-psychiater vast. Hij zegt verbaasd te zijn over de gecontroleerde manier waarop Van H. zijn misdrijven pleegt.

Als de psychiater hem later vraagt hoe Van H. zich zou voorstellen in een tv-quiz antwoordt hij: “Ik ben Antoni, timmerman van beroep. Ik heb een gezin met een kind.”
“Maar wat voor man is Antoni nou?”, dringt de psychiater aan.
“Ik denk dat het wel een aardige man is”, antwoord Van H. “Dat hij zich op een positieve manier wil laten zien, maar daar niet altijd in slaagt.”

Van H. is de oudste van vier kinderen, zo blijkt in de documentaire. Door de dood van zijn zusje, die als baby sterft, krijgt hij thuis weinig aandacht. Zijn ouders zijn te druk met rouwen. Pa kan de drankfles moeilijk weerstaan. Van H. zegt dat hij ook seksueel misbruikt is.

Hij ontvlucht het gezin zoveel als hij kan en pleegt al jong zijn eerste diefstallen. Negen jaar is hij als hij voor het eerst met justitie in aanraking komt. Zijn puberteit slijt hij in jeugdinrichtingen.

Met zijn familie heeft hij op het moment dat de documentaire wordt gedraaid geen contact. Zijn bloedverwanten weigeren ook mee te werken aan het zogeheten milieu-onderzoek, dat bij een observatie in het PBC hoort.

Wel is er Jeanette, de ex met wie hij weer herenigd is.
“Hoi lieverd, met mij”, zegt Van H. als hij haar opbelt.
Jeanette: “Hee, schatje!”
Tony: “Alles komt goed!”
Jeanette: “Daar gaan we voor.”
Tony: “Dikke kus, ik ga je snel weer bellen.”
Jeanette: “Oke, liefje.”
Tony: “Love you. Doei.”

Tegenover het team dat hem observeert, gedraagt van H. zich – vooral in de eerste weken – als de getapte jongen. “Wil je ook een kauwgompie?”, vraagt hij vrolijk aan de psychiater die hem uit zijn cel komt halen. En met de psycholoog met wie hij om de tafel zit, zou hij – zo geeft hij aan – het liefst even knuffelen.

Tijdens een bespreking vertelt de vrouw dit aan haar collega’s. “Dat heb ik nog nooit eerder meegemaakt. Ik viel zowat van mijn stoel.”

Van H. doet zijn best om een tbs-advies van het Pieter Baan Centrum te ontlopen. Hij ziet het als een extra straf en vindt niet dat de maatschappij tegen hem beschermd hoeft te worden. “Ik vind dat ik knap veilig ben. Ik heb ook wel oude dametjes helpen oversteken.”

De psycholoog houdt hem direct een spreekwoordelijke spiegel voor. “Je zit hier toch niet, omdat je zoveel oude dametjes hebt helpen oversteken?”

Aan het einde van de documentaire wordt Van H.’s grote angst toch werkelijkheid. Het observatieteam komt onder meer uit “een narcistische – en anti-sociale persoonlijkheidsstoornis.”

“Zonder behandeling is de kans op herhaling groot”, zegt de een.
“Honderd procent”, concludeert een ander.
“Dus dan zit je aan tbs met dwangverpleging.”

Het team realiseert zich dat Van H. een weinig welkome boodschap te horen krijgt.
“Moeten er bewakers bij?”
“Ik denk het wel.”

Buiten het zicht van de camera veroordeelt de rechter Tony van H. later in hoger beroep tot zes jaar cel en tbs met dwangverpleging. Maar Van H. en een kliniek? Dat blijkt een moeizame combinatie.

Vanaf 2016 slaagt de Rotterdammer erin om drie keer te ontsnappen. Eén keer uit de Pompekliniek in Nijmegen en twee keer uit de Kijvelanden in Poortugaal. De laatste vluchtpoging doet hij op 1 maart dit jaar, met mede-tbs’er Dennie M. Schietend en dreigend met een mes baant het duo zich een weg naar buiten. Een personeelslid van de Kijvelanden wordt gegijzeld en staat doodsangsten uit. Dat geldt ook voor de taxichauffeur, bij wie de tbs’ers in de auto stappen. “Rijden, rijden!”, roepen ze. “Als je niet luistert, schieten we je dood.” Lees meer: Zo bestelt een tbs'er een taxi vanuit kliniek Kijvelanden

De wapens die M. en Van H. gebruiken, blijken de tbs-kliniek te zijn binnengesmokkeld door een vrouw van 43 jaar. Zij meldde zich in maart zelf bij de politie en zit sinds die tijd vast. Ze is de partner van een van de twee mannen. Van Dennie of van Tony? Dat is tot nu toe niet bekendgemaakt.

Dennie M. is niet meer in leven. Op 1 maart schiet de politie hem in Gelderland dood. Tony van H. wordt na het stranden van de vluchtauto gearresteerd. Hij toeft de laatste tijd in de directe omgeving van Willem Holleeder en Ridouan Taghi. Op een plek waaruit ontsnappen vrijwel onmogelijk is: de Extra Beveiligde Inrichting in Vught.
Lees meer: Twee tbs'ers ontsnappen uit kliniek in Poortugaal, één doodgeschoten in Gelderland