ARCHIEF RIJNMOND 26 juli 2020 - Patronen

Het antwoord begon ermee dat ik Jacky van Dam opbelde. Vast nog wel bekend van de hits Ik ben Japie de portier en Hand in hand kameraden. Jack is inmiddels 82 en van zijn vrouw had ik begrepen dat hij ziek is en niet meer beter wordt.

Ook toen de schijnwerpers een beetje waren gedoofd ben ik Jack altijd blijven volgen. Eens in de zo veel tijd hadden we contact. En in deze onheilspellende omstandigheden wilde ik graag bij hem langs. Om een gesprekje op te nemen voor de radio en anders gewoon als vriend. Volgens zijn vrouw kon dat ook best.

Dus ik belde op en ik kreeg een enorm enthousiaste Jack aan de lijn. Ja, hij was aan zijn laatste meters bezig, maar hij had een geweldig leven gehad. En: leuk als ik langskwam.

Het levensplezier dat ik van hem kende was niet geweken nu de dood zich had aangekondigd.

Een paar dagen hierna kreeg ik van een vroegere collega van de tv het bericht dat ook hij nog maar een beperkte levensverwachting heeft. Uitgezaaide kanker. Niks meer aan te doen. Hooguit nog wat levensrekkende behandelingen.

En ook hij bracht het nuchter. Hij was er natuurlijk niet blij mee. Het is geen mededeling die je op je 65e wilt krijgen. Maar zonder dood geen leven, concludeerde hij. Het hoort erbij. Het kan gebeuren. Op een bepaalde manier hield hij er ook altijd al rekening mee. Altijd al stelde hij zich bij voorbaat de slechtst mogelijke uitslag voor bij elk medisch onderzoek. Nu was het dan zover.

Deze twee reacties, van Jacky van Dam en van de oud-collega, vormden voor mij het antwoord op een vraag. Namelijk de vraag: kun je van tevoren weten hoe je zult reageren op zulk slecht nieuws? Weet je wat dan je reactie zal zijn?

Het is een vraag die ik mezelf dus vaker heb gesteld.

Je kunt wel heel nuchter in het leven staan, maar blijft die nuchterheid overend wanneer je als het ware een doodvonnis krijgt aangereikt?

Ik dacht altijd: je weet het niet. Je weet niet hoe je reageert.
Maar ik ben nu – mede op basis van deze twee ervaringen – geneigd te zeggen: je weet het waarschijnlijk wel.

Gedrag volgt doorgaans patronen.
Er zit een vrij grote constante in.
Als je altijd heel nuchter was, zul je dat bij het scheiden van de markt ook wel zijn.

Om maar een wat banale vergelijking te trekken: wie zijn de automobilisten die ik bij mij in de buurt weleens door het rode verkeerslicht zie rijden? Dat zijn voor een belangrijk deel dezelfde lui als die keihard door de straat scheuren. Het is onderdeel van een patroon. Ik denk dat als je zulke mensen als agent zou volgen je binnen de kortste keren je hele bonnenboekje vol hebt.

Als je menselijk gedrag wilt voorspellen: kijk naar eerder gedrag van diezelfde mensen.

Het is bijna net als met het weer. Een aardige voorspelling van het weer van morgen is vaak: het weer van vandaag.

En toch probeer ik me in de voorbereiding van de programma’s die ik voor de radio maak niet helemaal te laten leiden door zo’n bijna wetmatigheid.

Ik luister veel muziek, om te beoordelen of ik er iets mee kan op de radio. Ik luister bijvoorbeeld veel cd’s. In de auto, of via een walkman op de bank, thuis.

Als je het eerste nummer van een cd hoort, weet je meestal wel wat voor vlees je in de kuip hebt. Je mag aannemen dat een artiest zijn of haar cd sterk wil beginnen. En wanneer jij als luisteraar van zo’n eerste nummer helemaal niet onder de indruk bent, weet je dat je op een ander spoor zit. Je kunt zo’n cd dan eigenlijk al terzijde schuiven. Dan wordt het waarschijnlijk verder toch niks.

Maar: dat doe ik meestal niet, dat terzijde schuiven. Ik luister meestal tóch van elk nummer op zo’n cd tenminste een stukje. Ik blijf toch rekening houden met de mogelijkheid dat ik verderop wordt verrast. Ik blijf toch hopen op – als het ware – een lotusbloem in het moeras.

En een enkele keer vind ik die nog ook.

Patronen herkennen helpt je misschien om de wereld beter te begrijpen, maar de mogelijkheid van onverwachte schoonheid kun je misschien maar het beste zo lang mogelijk open houden.

SPEELLIJST

DE TUNE
1. Ik mis je – John Verkroost

2. Fiddles and bows – Van Lynn (Metropole Orkest olv Dolf van der Linden)

JACKY VAN DAM
Gesprek met Jack (Jaap Plugers), omlijst door:
3. Maria, Maria, Maria – Jacky van Dam
4. Japie de portier – Jacky van Dam
5. De baggeraars van Holland – Jacky van Dam
6. Ode aan de baggeraars – Jacky van Dam
7. Ik ben zo stapeldol op haar – Jacky van Dam
8. Het is de allerhoogste tijd – Jacky van Dam
9. Morgen zal ik moeder weer zien – Jacky van Dam
10. Vader fanfare – Adèle Bloemendaal
11. Maar een klein eindje verder was weer een café – Jacky van Dam

VALKHOFF
12. Ik zie de haven al – Gerard Cox & Joke Bruijs
13. Olifanten samba – Arie Valkhoff