nieuws

Bouwen we Rotterdam gewoon nog de hoogte in als corona onze toekomst bepaalt?

Bouwen we Rotterdam gewoon nog de hoogte in als corona onze toekomst bepaalt?
Bouwen we Rotterdam gewoon nog de hoogte in als corona onze toekomst bepaalt?
Welke lessen hebben we tot nu toe geleerd van de coronacrisis en wat staat ons nog meer te wachten? Is het nieuwe normaal de toekomst? Vragen die centraal staan in de talkshow Lof der Geneeskunst met de experts van het Erasmus MC over corona.
Een van de gasten in de talkshow is bouwkundig expert Dick van Gameren van TU Delft. Hij heeft veel ervaring op het gebied van architectuur, met name de ontwikkeling van woningen in grote, drukke steden. Precies de plekken waar corona zich nu in rap tempo verspreidt.

Hoger bouwen is dichter op elkaar leven

In Nederland trekken we ook massaal naar de stad toe, zoals te merken aan de huidige woningnood. Volgens Van Gameren moeten we daarom, als we met een toekomst met meer pandemieën te maken krijgen, op een andere manier onze woon- en leefruimtes indelen. En dat gaat vooral om hoogbouw.
Hoe hoger we bouwen, hoe meer we dicht op elkaar leven. Bewoners moeten elkaar passeren in de gangen, liften en trappenhuizen. Als ze even in de zon willen ontspannen, hebben ze geen eigen tuin en vaak ook geen balkon. Ze gaan dus naar buiten, naar de stadsparken of wandelen langs het water of nabijgelegen natuurgebieden. Maar daar werd het bij lekker weer zo druk, dat parken en wandelgebieden moesten sluiten tijdens de intelligente lockdown.
En dan is er nog het thuiswerken, waarop onze woningen nu nog niet zijn ingericht. Belangrijke punten, aldus van Gameren, die we moeten meenemen als we over de stad van de toekomst nadenken. Zeker een snel groeiende stad als Rotterdam, die hard doorbouwt om de woningachterstand weg te werken maar waar we vandaag ook de 10.000 coronabesmettingen hebben bereikt.

Vooral meer hoogbouw in Rotterdam

Als het aan het Rotterdamse gemeentebestuur ligt, verrijzen er de komende jaren juist nog vele hoge woonflats in het centrum van de stad. Vorig jaar verscheen er nog een hoogbouwvisie vanuit het gemeentebestuur. Wethouder Bas Kurvers is verantwoordelijk voor het bouwen in de stad, maar hij wil niet op de stelling van de bouwkundige van de TU Delft reageren. Via een woordvoerder laat hij weten dat er eerst meer onderzoek moet worden gedaan naar wat werkt bij virussen als corona.
Diederik Dam van Dam & Partners Architecten is het niet eens met Van Gameren. Zijn architectenbureau zit achter het ontwerp van de Maastoren en Zalmhaventoren, die nu in aanbouw is. Als de Zalmhaventoren af is, wordt het de hoogste woontoren van de Benelux. Als bouwkundige is Dam niet zo overtuigd van de invloed van corona op de hoogbouwplannen. “Die discussie is vele malen genuanceerder dan alleen: meer woningen de hoogte in staat gelijk aan meer besmettingen.” Lees meer: Corona in het dagelijks leven lukt het Rotterdammers zich aan te passen?
“Je moet juist kijken naar de gebruikskwaliteit en de woonkwaliteit in zulke gebouwen. Als mensen lang op de lift moeten wachten, proppen ze er zich met zijn allen in. Er moeten dus meer liften komen met een goed liftplan. Als de gangen nauw en smal zijn, loop je te dicht langs elkaar. Deze plekken moeten dus ruimer en goed geventileerd worden. Maar deze discussie was los van COVID al gaande. Doordat zoveel mensen in de stad willen wonen, en er veel meer huishoudens zijn, bijvoorbeeld ook van één of twee personen, zijn de eisen voor wonen anders dan in de jaren 50 en moet je anders nadenken over woningbouw. Met meer zorg. Corona is daarvoor een aanjager.”

Gebouwen van lage kwaliteit vallen door de mand

Dat geldt ook voor de kantoren. We zien al jaren een trend van minder vierkante meters per werknemer op de werkvloer. Terwijl we daar in de jaren 80 en 90 juist voor wilden zorgen. Die golfbewegingen zullen er altijd zijn, misschien schrik ik daarom wat minder van het effect van corona op mijn vakgebied. Het zijn vooral de gebouwen van lage kwaliteit die door de mand zullen vallen.”
Ook architect Daan Zandbelt wil een toekomst waarin er met meer zorg en planning gebouwd wordt. Maar dan toch het liefst met minder hoogbouw. Hij is partner bij architectenbureau De Zwarte Hond en Rijksadviseur fysieke leefomgeving. Zandbelt ziet in corona eerder een versterkende doorwerking, dan een radicale omslag. “Als je nu kijkt naar de kantoren zie je een duidelijk effect: de ambtenaren van de gemeente lieten De Rotterdam leegstaan, maar in de wijkkantoren werd er wel doorgewerkt. De hoogte en het noodzakelijk gebruik van liften om naar een andere afdeling te komen, werkt dan toch tegen.” Lees meer: Vermoeidheid, hart- en longklachten: ook dertigers kunnen na milde Covid nog lang tobben, waarschuwt Erasmusviroloog
Maar de groei van de steden gaat wel gestaag door. Zandbelt: “Mooie voorbeelden in Rotterdam die de stad verdichten zijn het Groothandelsgebouw om te werken en De Hofdame naast de Laurenskerk om te wonen. In beiden heb je ruimte voor veel voorzieningen en De Hofdame heeft bovendien een fijne binnentuin. Dan hoef je ook niet zoveel reisbewegingen te maken om iets in de buurt te gaan drinken of om een luchtje te scheppen. Want op de 70e etage op je balkon in de volle zon of de volle wind, zonder natuurlijke beschutting, dat valt tegen. Wat we vooral leren van de trek naar steden is dat mensen alles dicht bij willen hebben. In Londen is maar een kleine kern met hoogbouw en juist heel veel huizen met een tuintje. Ik geloof dat dat in Rotterdam ook prima kan.”

Leren van de geschiedenis

Dat we door corona de steden zouden moeten verlaten is zeker niet nodig, volgens Zandbelt. “Kijk maar naar cholera, eind 19e eeuw. De oplossing lag niet in een legere stad, maar in drinkwaterleidingen en de aanleg van de singels. Zo heeft stedenbouw een epidemie verholpen. Misschien ligt daarin voor ons nu weer de oplossing.” Ook conservator Hetty Berens van Het Nieuwe Instituut in Rotterdam ziet de invloeden van eerdere pandemieën in Rotterdamse bouwkundige projecten. Naast de cholera-uitbraak leidde tbc begin vorige eeuw tot nieuwe inzichten. “Het was duidelijk dat mensen meer ruimte nodig hadden. Lucht, licht en groen werd de regel. Huis Sonneveld (1933) aan de Jongkindstraat werd gebouwd met de nieuw verworven kennis. En ook tuindorp Vreewijk (1913) is gebouwd met het inzicht dat inwoners de beschikking moeten hebben over een bepaalde hoeveelheid buitenruimte.”
Als het gaat om de toekomst merkt Berens op dat ruimtelijke planning een optelsom is van allerlei factoren. Dus hoe de toekomstige woningen in het centrum eruit komen te zien is lastig te zeggen, maar het zou goed zijn als er meer dakterrassen en grote balkons worden aangelegd. Inzichten van de medische wereld moet je volgens de historicus ter harte nemen en Rotterdam heeft een prachtige traditie op dit gebied.

Covid-19. Een terugblik en hoe nu verder…
Vrijdag 2 oktober, 14.30-16.00 uur, live via TV Rijnmond en Rijnmond.nl
Lof der Geneeskunst: Een talkshow met onder meer Diederik Gommers, Marion Koopmans en Ernst Kuipers en Dick van Gameren

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl