2020: het jaar waarin Flakkee niet meer kon wegkijken voor drugsprobleem

Zo’n uitkomst, daar hoopt natuurlijk niemand op. Maar het zorgde er wel voor dat er meer openheid kwam. Gebruikers en ex-gebruikers durfden hun verhaal te doen en partijen als Moedige Moeders, Stichting Ontmoeting en Goed voor Goed gingen samen met de gemeente, politie en scholen om tafel om te praten over een aanpak.

Vrijdagmiddag 3 juli, de resultaten van het rioolwateronderzoek werden aan de pers gepresenteerd. Bij de uitnodiging hiervoor gingen de alarmbellen al rinkelen. Veel journalisten weten: slecht nieuws komt vaak op vrijdag aan het einde van de middag, als velen al weekend aan het vieren zijn. Reden om extra alert te zijn op berichten en bijeenkomsten rond die tijd.

Het rapport van tevoren onder embargo ontvangen was niet mogelijk. We mochten het voor de persbijeenkomst even inzien. Dat geeft een gevoel van: Je mag je voorbereiden, maar niet te goed. Het rapport ‘Rioolwater, spiegel van de samenleving’ staat bol van de cijfertjes, grafieken en tabellen. Het duizelt even bij het doornemen ervan, maar bij het hoofdstuk amfetamine, oftewel speed, wordt alles duidelijk. Goeree-Overflakkee staat bovenaan het lijstje als de gemeente met de hoogste amfetaminevracht.

Foute boel!

Zelf ben ik ook geboren en opgegroeid op Goeree-Overflakkee. Ik zat op de middelbare school in Middelharnis en zag het drugsgebruik in mijn directe omgeving. Zoals het hoort bij een burgemeester reageerde Ada Grootenboer-Dubbelman geschrokken na de uitkomst van het onderzoek. De rest van het eiland keek er niet van op. Zelf heb ik het nooit aangeraakt, maar ondanks dat ik niet in het wereldje zat wist ik dat het makkelijk te krijgen was. We hebben het dan over twintig jaar geleden. Het is op zijn zachtst gezegd wel jammer dat het er nog steeds zo voor staat.
Lees meer: PvdA: 'Urgentie bij politiek in drugsdossier Flakkee ontbreekt'

In 2004 was de conclusie ook al dat het drugsprobleem vooral bespreekbaar moest worden. Het project ‘Het Geheim van Goeree-Overflakkee’ moest hiervoor zorgen. Instanties gingen om tafel, er werden voorlichtingsprogramma’s op poten gezet. Maar de resultaten bleven uit. “Er is eigenlijk al die jaren niks veranderd”, moet eigenlijk iedereen schoorvoetend toegeven. Eén van de eerste Flakkeenaren die ik na de presentatie van het rapport sprak op straat raakte eigenlijk direct de kern. “Ik denk dat we allemaal onze ogen hebben gesloten voor dit probleem”, zei ze.

Drugsgebruik bespreekbaar maken is lastig in zo’n kleine gemeenschap waarin iedereen elkaar kent, dat blijkt wel. Ouders van kinderen die gebruiken, hebben te kampen met schaamte, waardoor ze het probleem achter de voordeur houden. Er is weinig kennis over de middelen en over het herkennen van de signalen dat je kind gebruikt. Voorlichtingsavonden op de middelbare scholen worden gek genoeg door ouders slecht bezocht. Er is en blijft een groep die zegt: ‘Mijn kind doet dit niet’. Kortom, het taboe is groot en er heerst een hardnekkige zwijgcultuur.
Lees meer: Moedige Moeders: drugsgebruik op Flakkee moet uit de taboesfeer

“Drugsgebruik zit hier diep in de cultuur”, stellen jongerenwerker Gerwin Rikkers en ex-gebruiker Ronald de Bonte. Voor onze camera vertelde De Bonte over verjaardagen waar ouders drugs gebruiken, terwijl kinderen in de hoek zitten te spelen. En over ouders die hun kinderen zelf drugs geven, omdat ze dan in ieder geval weten dat het ‘betrouwbaar’ spul is. “Het wordt hier met de paplepel ingegoten.” Dat gesprek maakte ook op mij veel indruk.

Ik kreeg soms kritiek op deze uitspraken van De Bonte, want ik zou de extreme gevallen belichten. Maar ik heb aardig wat Flakkeenaars gesproken die ook gezinnen kennen waarbij dit gebeurt. En toen De Bonte het me zei klapperde ik wel met mijn oren, maar ik had het ook al eens eerder gehoord. Toen vroeg ik me eerlijk gezegd ook af: Is het echt zo erg? Het wordt me steeds duidelijker dat die eerste reactie onderdeel is van het probleem. Want doordat iedereen vraagt ‘Is het echt zo erg?’ is het al die jaren niet serieus genoeg genomen. En ja, het is echt zo erg.
Lees meer: Deze ex-gebruiker strijdt tegen de hardnekkige drugscultuur op Flakkee: 'Het wordt hier met de paplepel ingegoten'
Tekst gaat verder onder de video over ex-verslaafde Ronald de Bonte

Het gebruik begint al bij jongeren, of misschien moet ik wel zeggen kinderen, van een jaar of twaalf. Ik heb meerdere docenten horen zeggen dat er leerlingen zijn die al verslaafd zijn als ze beginnen aan hun middelbare schoolperiode. Jonge gasten van 12-13 jaar worden door dealers geronseld en ingezet als drugsrunners. Ze zorgen er als een soort tussenpersoon voor dat de middelen van de dealers bij de gebruikers komen.

Er is inmiddels een hele groep jongeren op het eiland die niet meer thuis kan wonen. Samenleven met een drugsgebruiker is heel heftig. Je ziet dat iemand kapot gaat, wil hulp bieden, maar krijgt daar meestal alleen maar agressie voor terug. De spanningen lopen soms zo hoog op dat de gebruikers ‘bankhoppers’ worden, die geen eigen dak boven hun hoofd hebben en dus maar bij vrienden op de bank crashen.
Lees meer: Jongerenwerker ziet jonge drugsgebruikers op Flakkee alles verliezen, zelfs een dak boven hun hoofd

De Bonte gebruikte een groot deel van zijn leven eigenlijk met maar één doel: "alles dempen, en dan vooral dat gevoel dat het leven kut was." Nu runt hij een zelfhulpgroep in het JAC, het jongerencentrum van Middelharnis en hoopt anderen te kunnen helpen. Heel goed, want de eilandbewoners hebben moeite met het praten over gevoelens. Ze doppen graag zelf hun boontjes. Ik herken dat wel in mezelf. Maar hoe doorbreek je dat?

Overigens maakt het rioolwateronderzoek helemaal niet duidelijk hoeveel drugsgebruikers Goeree-Overflakkee nou echt heeft. De concentraties zeggen wat dat betreft niks, want zijn er veel lichte gebruikers of juist een kleinere groep zware gebruikers. En wie zijn die gebruikers? Daar zijn geen cijfers over. Uit de gesprekken die ik heb gevoerd komt het beeld dat het eigenlijk overal zit, jong en oud, hoogopgeleid en lager opgeleid, gelovig en niet gelovig, op alle scholen.

Jongerenwerker Rikkers ziet dat jongeren al op zeer jonge leeftijd de straat op gaan om te ‘hangen’. Drugsgebruik wordt daar vervolgens van jongere op jongere overgedragen. Er wordt voor speed gekozen, omdat het goedkoop en makkelijk te krijgen is. De ‘boerendrug’ wordt het wel genoemd. Als het aan de jongerenwerker ligt proberen ouders het moment dat hun kind buiten gaat rondhangen dan ook zo lang mogelijk uit te stellen. “Dan blijven ze in beeld.”

Zelf wijzen de jongeren er altijd op dat er niks te doen is op het eiland en dat ze dan uit verveling gaan experimenteren. Dat geloof ik wel, ik vond Flakkee ook saai toen ik jong was. Maar ik was vervolgens wel altijd bij bijvoorbeeld de sportclub of de schoolband te vinden. Dus alternatieven zijn er wel. Het is wel jammer dat plekken voor jongeren verdwijnen, omdat mensen er last van hebben. Het geeft de jongeren het gevoel dat ze er niet mogen zijn en het zorgt ervoor dat ze ‘onzichtbaar’ worden, doordat ze zich terugtrekken op plekken waar we ze niet zien. En dan kan er ook geen jongerenwerker langskomen om contact te houden met die groep.

Wat ook wel opvallend is op een eiland met een drugsprobleem is dat er voor gebruikers die van hun verslaving af willen zo weinig geregeld is. Een eigen afkickcentrum is voor zo’n kleine gemeente natuurlijk niet haalbaar, maar hulp om na het afkicken te voorkomen dat er een terugval komt moet beter georganiseerd kunnen worden. Dit is nu onvoldoende aanwezig. De verslaving zit altijd in een hoekje te wachten op een kans, heb ik me laten vertellen. En kansen zijn er op Flakkee nou eenmaal veel en nieuwe vriendengroepen die je hier bij kunnen steunen niet.

Ik hoor volop ideeën hierover bij betrokkenen. Zij lopen dan weer aan tegen bureaucratie bij de gemeente, waardoor het langer duurt voordat dit soort dingen van de grond komen. Ook jongerenwerker Gerwin zit met een krap budget. Er wordt gewerkt aan uitbreiding van het team, want in zijn eentje kan Rikkers alle hulpvragen van jongeren niet meer aan. Wel gaat er geld naar de opvang in Spijkenisse. Maar hoeveel mensen van Flakkee worden daarmee geholpen? Het uitzoeken waard.
Lees meer: Drugs op Flakkee: 'Jongeren moeten weer leren dat ze iets waard zijn'

Werk aan de winkel dus. Ik denk dat er nog genoeg verhalen te vertellen zijn. Mijn insteek is altijd, zoeken naar hoe het beter wordt. Laten we er nou voor zorgen dat we over tien jaar niet weer dezelfde conclusies moeten trekken. Want ik heb zelf ook een hekel aan de bijnaam ‘Het Witte Eiland’. Zo'n bijnaam, daar kan geen eilandmarketing tegenop.