nieuws

Tien jaar na brand Chemie-Pack: 'We stonden naast brandweermannen met gasmaskers'

Tientallen miljoenen euro's schade, oogsten die werden vernietigd, vervuilde grond en grote rookwolken die over de regio dreven: dinsdag is het precies tien jaar geleden dat er bij Chemie-Pack in Moerdijk een grote brand uitbrak. Rijnmond blikt terug.
Wat op 5 januari 2011 begon als een klein brandje bij een bedrijf in Moerdijk, mondde uit in een gigantische vuurzee. Een medewerker probeerde een bevroren pomp met een brander de ontdooien, met desastreuze gevolgen. De grote rookwolken waren tot ver in de regio te zien en ook de gevolgen van de brand zijn tot diep in Rijnmond te voelen.
Lees meer: Dag van Toen: Brand Chemie-Pack (2011)
Mark de Lijster en Wim de Jong zijn op die dag op het akkerland bij de boerderij van Mark in 's Gravendeel aan het werk. "We zaten op onze oogstmachine", weet Mark nog. "We hadden al gauw in de gaten dat er een grote brand was in de verte, je hebt vanuit zo'n oogstmachine ruim zicht. We zagen toch wel een boel grote explosies, best spectaculair. Hoe erg het was, hadden we toen nog niet kunnen bedenken."

Brandweer met gasmaskers

Mark teelt destijds spruitjes en is bezig met oogsten. "Het werd een beetje raar toen er een brandweerauto langsreed. We waren op vijftig meter afstand van de weg aan het werk en die mannen hadden gasmaskers op. Zij keken ons aan en wij keken hen aan... wow. Tja, toen werd het wel anders."
Het verhaal gaat verder onder de reportage.
Grote onduidelijkheid op dat moment, want wat moeten de heren doen? "Via onze collega's kregen we meer informatie. Dat er hier en daar toch as uit de lucht naar beneden kwam. Van onze afnemer kregen we bericht dat we moesten stoppen met oogsten. Vanaf toen lag het helemaal stil."
Lees meer: Geen extra maatregelen voor boeren na Moerdijk
Jac Klijs, destijds burgemeester van Strijen en tegenwoordig - toevallig - burgemeester van Moerdijk, weet nog precies waar hij die 5 januari was. "Ik was op dat moment onderweg van Dordrecht naar Strijen en toen zag ik de rookpluimen. Ik zei tegen mijn vrouw in de auto: 'Dit gaat heel erg fout.'"
Door de brand raakt de grond in de omgeving van het bedrijf zwaar vervuild. Spruitboeren in het zuidoosten van de Hoeksche Waard moeten hun oogsten vernietigen en kinderen mogen een tijd lang niet buitenspelen.

Onbeantwoorde vragen

Zowel tijdens als ná de brand zijn er veel vragen, die niet allemaal beantwoord kunnen worden. "Iedereen had vragen, net zoals wij vragen hadden", blikt Basjan Niemansverdriet, raadslid CDA en akkerbouwer in Strijensas, terug op de vernietigde oogsten. In 2011 is hij voorzitter van LTO Noord, afdeling Hoeksche Waard. "Wat zit er feitelijk in, wat is er gebeurd, wie is er aansprakelijk?", om zo maar een greep te doen uit de vragen waarmee hij werd 'bestookt'.
Lees meer: Chemie-Pack Moerdijk failliet
"Met volksgezondheid kan je geen risico's nemen", zegt hij. "Je moet het zekere voor het onzekere nemen. Hoe het gegaan is, daar zijn we tevreden over. Eerst veiligheid nemen, dan kijken wat er mogelijk is."
Toch kunnen niet alle vragen beantwoord worden. Wat er nou precies in de lucht heeft gezeten en of we nu - tien jaar later - weten wat er de lucht in zou gaan als het mis zou gaan aan de overkant. "Het blijft moeilijk, ik denk het niet", denkt Niemansverdriet. "Met brand weet je niet wat er gebeurd met stoffen. We krijgen altijd spullen over ons heen; luchtvaart, schepen."

Leven met de omgeving

"We leven in een gebied dat ontwikkeld is, daar horen zulke gevolgen bij. Dat mag niet ten koste gaan van de volksgezondheid, maar er is en blijft wel een spanningsveld, waarin je moet leven met je omgeving", besluit Niemansverdriet.
Chemie-Pack is inmiddels failliet verklaard, net als het bedrijf dat de sanering van de ernstig vervuilde ondergrond in Moerdijk voor z'n rekening zou nemen. In 2016 is gestart met de laatste fase van het schoonmaaktraject, waardoor zo'n 145 kilometer afwateringsbuizen en 460 filters zijn aangebracht.
Het verhaal gaat verder onder de archieffoto.
De drie leidinggevenden van het bedrijf krijgen in datzelfde jaar flinke werkstraffen. Het gerechtshof in Den Bosch houdt de drie verantwoordelijk voor het niet goed naleven van de vergunning en de slechte veiligheidscultuur bij het bedrijf. De enorme brand kan ontstaan door slechte veiligheid, oordeelt het gerechtshof. De directe oorzaak van de brand is een bevroren pomp, die door een medewerker met een brander wordt ontdooid.

Heel fout

Burgemeester Jac Klijs heeft zich de afgelopen jaren bezig gehouden met de afwikkeling van de brand. "Dat industrieterrein heeft historie. Dat werd bediend door de vrijwillige brandweer, daar heb ik heel veel respect voor, maar dat is toch anders dan wanneer je beroepsbrandweer hebt die binnen een minuut of vijf bij de poort van ieder pand kunnen staan. Als we in 2014 bij Shell geen beroepsbrandweer hadden gehad...", verwijst hij naar de explosie bij Shell Moerdijk, "dan weet ik het niet, hoor."
Lees meer: Justitie eist miljoenenboete voor ontploffing bij Shell Moerdijk
Daarmee insinueert hij niet dat het anders had kunnen lopen als er andere brandweer had gestaan. "Je kunt achteraf je gelijk niet bewijzen omdat het goed is gegaan. Je kunt achteraf bewijzen dat je het niet goed hebt gedaan, ómdat het heel fout is gegaan. Ik moet eerlijk zeggen dat ik denk dat we er tegenwoordig beter voor staan."
Sinds de brand is er namelijk wel het een en ander veranderd: "De banden met Zuid-Holland Zuid zijn aangehaald en ik heb beter contact met mijn collega's in Strijen en de Hoeksche Waard. Ik stop volgend jaar als burgemeester van Moerdijk, maar mijn opvolger moet weten dat veiligheid hier core business is."

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl