Schiedammer: 'Zweden heeft mijn leven gered'

Het idee voor een boek ontstond in 2009, nadat honderden Schiedammers zich meldden tijdens de jaarlijkse archiefdag, op het Gemeentearchief aan het Stadserf. "De dag stond die keer in het thema van de bleekneusjes en er waren heel veel mensen die daar nog veel herinneringen aan hadden", zegt Caroline Nieuwendijk.

De meeste van deze mensen waren tijdens de hongerwinter, of in de periode na de Bevrijding, ondergebracht bij pleeggezinnen omdat zij sterk ondervoed waren. "Via het Interkerkelijk Bureau zijn tijdens de oorlog 626 Schiedamse kinderen uitgezonden", aldus Caroline Nieuwendijk.

"Maar daarnaast zijn heel veel kinderen door hun ouders zelf naar pleeggezinnen gebracht. Als ze op de fiets naar het oosten gingen om voedsel te halen, probeerden ze boerengezinnen te vinden die hun kinderen een tijd in huis wilden nemen."

Een van die kinderen was Rietje Braak-Kleinekoort, toen negen jaar oud. Ze herinnert zich nog precies hoe ze in de barre kou bij haar vader achterop richting Amersfoort reed.

"Onderweg passeerden er steeds handkarren met de lijken van mensen die bezweken waren aan de honger. Mijn vader zei dan dat ik maar snel de andere kant op moest kijken."

Bij de IJsselbrug belandden ze middenin een razzia. Ook Rietjes vader werd opgepakt. Uren zat ze in haar eentje in de kou te wachten. Gelukkig kwam hij terug - hij was boven de veertig en werd daarom niet voor dwangarbeid naar Duitsland gestuurd.

Rietje belandde uiteindelijk in Staphorst, waar ze een fijne tijd beleefde. "Ik had geen andere kleren bij me dan de kleding die ik droeg, dus ik kreeg Staphorster kleding van mijn pleegouders", herinnert ze zich. "Al snel had ik nieuwe vriendinnetjes. En natuurlijk iedere dag drie maaltijden. Dat was ik al lang niet meer gewend. Na het avondeten moest ik altijd nog een extra bord pap eten."

Frank Blomsteel werd uitgezonden na de Bevrijding. Door ondervoeding en vanwege astmatische bronchitis was hij er slecht aan toe. "De huisarts bepaalde dat ik in aanmerking kwam voor uitzending naar Zweden", vertelt hij.

Hij was nog maar zeven jaar toen hij in augustus 1945 met een grote groep bleekneusjes naar Zweden werd gebracht.

Hij belandde bij het gezin van een organist in Malmö, die speciaal om een muzikaal kind had gevraagd. Franks vader was pianoleraar. "Ik mocht af en toe met mijn pleegvader mee naar de kerk, waar het orgel stond. En thuis speelden we piano."

Frank speelt in de sneeuw met zijn pleegbroertje en spreekt binnen een paar weken vloeiend Zweeds. Pas in april 1946 moet hij terug naar Schiedam. "Ik was liever bij mijn pleegouders gebleven. Ze gaven me warmte en genegenheid, iets wat ik thuis erg miste."

In de jaren na de oorlog zoekt hij zijn pleegouders nog vaak op. Ook nu ze al lang zijn overleden, gaat hij nog haast ieder jaar naar Zweden. "Natuurlijk idealiseer je zo'n land een beetje. Maar ik denk wel dat als ik niet was gegaan, ik zou zijn overleden. Het verblijf in Malmö heeft mijn leven gered."

De ervaringen van Rietje en Frank, en vele andere Schiedamse bleekneusjes, staan beschreven in het boek van Caroline Nieuwendijk. Het verschijnt vrijdag 21 december en is vanaf dan verkrijgbaar in Schiedamse boekhandels.