'Cocaïne is zes uur na gebruik niet meer aantoonbaar', zegt toxicoloog over bloedtest Spaanse chauffeur drama Nieuw-Beijerland

Vrijdag publiceerde het Gerechtshof Den Haag zijn uitspraak over de hernieuwde voorlopige hechtenis van de Spaanse vrachtwagenchauffeur Juan S. die deze zomer van de dijk bij Nieuw-Beijerland afreed. Hij kwam met zijn truck terecht op een plek waar een buurtbarbecue gaande was. Er vielen zeven doden - onder wie een nog ongeboren baby - en meerdere aanwezigen raakten gewond. Hoogleraar klinische toxicologie Daan Touw van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) is er duidelijk over: "Cocaïne is binnen zes uur na gebruik niet meer aantoonbaar aanwezig in het bloed. Specifieke omzettingsproducten maakt het lichaam aan na gebruik van en alléén in reactie op cocaïne. Als die in het bloed worden aangetroffen, zegt dat wel iets."

Onder meer vanwege de vondst moet de vrachtwagenchauffeur in voorlopige hechtenis blijven. Om duidelijk te krijgen over wat er precies in zijn bloed zat, laat het OM Rotterdam het bloed nog verder testen. Maar wat betekent deze uitslag van het eerste bloedonderzoek nu? Kunnen er sporen van cocaïne zitten in je bloed door bepaalde medicijnen te slikken?

Nee, dat kan niet, antwoordt Touw. De Spaanse trucker lijdt aan epilepsie en slikt daar medicijnen voor, liet hij zelf via zijn advocaat in de media weten. "Medicijnen zorgen niet voor cocaïnesporen in zijn bloed", zegt Touw. "Vroeger werd cocaïne wel eens gebruikt als lokale verdoving. Maar dat is al heel lang geleden en het middel is alleen toegankelijk voor artsen. Het lijkt me zeer onwaarschijnlijk dat iemand dat op zak heeft."

Dan de vraag wat 'omzettingsproducten' zijn. Die blijken een sleutelrol te spelen bij het opsporen van cocaïnegebruik. "Omzettingsproducten zijn stoffen die het lichaam zelf aanmaakt bij het afbreken van cocaïne. Het gaat om drie stoffen: benzoylecgonine, ecgonine en ecgonine-methylester. In de rechtspraak moet één van die werkzame stoffen in het bloed worden aangetoond om iemand te beschuldigen van cocaïnegebruik. Dat staat in de Wegenverkeerswet, weet Touw. "De reden daarvoor is dat er ook cocaïne in een bloedmonster zou kunnen komen door vervuiling van het bloed tijdens het onderzoek in het laboratorium. Daarom is het hier belangrijk dat in de uitspraak van de rechter staat dat er ook een omzettingsproduct in zijn bloed is aangetroffen."

Er staat niet welke van de drie omzettingsproducten is gevonden. "Dat is jammer, want ook daaruit kun je iets afleiden", zegt de toxicoloog. "Ik denk dat we er wel zeker vanuit kunnen gaan dat het gaat om een omzettingsproduct dat het lichaam aanmaakt na het gebruiken van cocaïne. Het is niet logisch dat het gerechtshof een omzettingsproduct in de uitspraak vermeldt dat je lichaam aanmaakt na bijvoorbeeld het eten van suiker: aceton. Dus het is waarschijnlijk één van de drie omzettingsproducten die het lichaam aanmaakt nadat iemand cocaïne heeft gebruikt."

Het omzettingsproduct waarop het bloed van een verdachte vaak getest wordt is volgens Touw het stofje benzoylecgonine. Dat blijft tot drie dagen na cocaïnegebruik in het bloed aantoonbaar. "Veel langer dus dan cocaïne zelf."

Dat de toxicologische screening niet alleen wijst op een omzettingsproduct maar ook op de aanwezigheid van cocaïne zelf, zegt dat het niet lang geleden is dat deze drug in het lichaam gekomen is. "Cocaine heeft een halfwaardetijd van een uur. Dat betekent dat de hoeveelheid in je lichaam na gebruik elk uur gehalveerd wordt. Na zes uur is het niet meer aantoonbaar in het bloed aanwezig."

Dat zowel een spoor van cocaïne als een omzettingsproduct in het bloed zaten, zegt dus wel iets, concludeert Touw.

De toxicoloog begrijpt wel dat het OM Rotterdam het bloed van de Spaanse vrachtwagenchauffeur aan meer testen onderwerpt. "Het NFI kan het bloed ook nog testen op de aanwezigheid van meer en andere stoffen dan alleen drugs en alcohol. Op medicijnen bijvoorbeeld. Ze kunnen onderzoeken wat de chauffeur wel geslikt heeft en wat niet. Dat hij zijn epilepsiemedicijnen niet genomen heeft, is ook nog een mogelijkheid. Elke test kost tijd. Het kan daardoor wat langer duren voor ze daarmee klaar zijn. Ze willen natuurlijk een zo betrouwbaar mogelijke uitslag."

Het Trimbos-instituut raadt het gebruik van cocaïne sterk af voor mensen die anti-epileptica gebruiken, zoals Depakine of Carbamazepine. Cocaïne heeft zelfs het risico om aanvallen uit te lokken. De combinatie van cocaïne en anti-epileptica kan de bloeddruk en hartslag verhogen.